Το τριών μηνών μωρό σας εμφάνισε βρογχιολίτιδα και χρειάζεται εισαγωγή στο νοσοκομείο για χορήγηση οξυγόνου και παρακολούθηση. Έχει απολαύσει έως τώρα αποκλειστικό μητρικό θηλασμό. Πως θα μεριμνήσουν στην Παιδιατρική κλινική του νοσοκομείου σας ώστε το παιδί σας να μην αποθηλάσει πρόωρα κατά τη νοσηλεία του;
Σε γενικές γραμμές, όταν ένα μωρό αρρωσταίνει χρειάζεται περισσότερο θηλασμό εάν μπορεί, όχι λιγότερο. Προσπαθεί από τη φύση του να θηλάσει σε πιο συχνά και μικρότερα γεύματα. Με τον τρόπο αυτό λαμβάνει όλα τα αναγκαία θρεπτικά συστατικά, ειδικά αντισώματα για να καταπολεμήσει κάποιο κρύωμα και πολλή, πολλή αγκαλιά, αγάπη, παρηγοριά. Ο θηλασμός σε περιόδους κρίσης ηρεμεί, ξεκουράζει μητέρα και βρέφος μέσα από τις ορμόνες της γαλουχίας, τις ορμόνες της αγάπης όπως είναι η ωκυτοκίνη. Όταν ένα βρέφος χρειάζεται νοσηλεία σε νοσοκομείο, η συνέχιση του θηλασμού κατά την παραμονή του εκεί γίνεται ακόμα πιο επιτακτική για πολλούς λόγους. Το στήθος της μαμάς εξασφαλίζει μία όσο το δυνατόν ομαλή μετάβαση στο περιβάλλον του νοσοκομείου και ομαλή επιστροφή ακολούθως στο σπίτι. Η σχέση θηλασμού βοηθάει μητέρα και βρέφος να ομαλοποιήσουν όσο γίνεται τη δύσκολη, τραυματική εμπειρία και να επιστρέψουν πιο ανώδυνα στη ρουτίνα τους. Το μητρικό γάλα και η επαφή θα προσφέρουν έκθεση στα φυσιολογικά, «υγιή» μικρόβια της μητέρας, προστατεύοντας έτσι το παιδί από τα επικίνδυνα μικρόβια του νοσοκομειακού περιβάλλοντος.
Σύμφωνα με την Αμερικανική Ακαδημία Παιδιατρικής, σε κάθε περίπτωση στην οποία ένα μωρό που θηλάζει εισάγεται στο νοσοκομείο, πρέπει να γίνεται κάθε προσπάθεια από τους επαγγελματίες υγείας ώστε να διατηρηθεί η γαλουχία. Οι Παιδιατρικές κλινικές πρέπει να καθοδηγούν ενεργά τη θηλάζουσα μητέρα έχοντας γραπτή πολιτική για την υποστήριξη της γαλουχίας και εφαρμόζοντάς την. Επιπρόσθετα, βοήθεια στο θηλασμό είναι βασικό να παρέχεται σε κάθε χώρο του νοσοκομείου όπου κινούνται μικρά παιδιά – ακτινολογικό, μικροβιολογικό, χειρουργικό, να παρέχεται ο χώρος, ο χρόνος και η ενεργός ενθάρρυνση στη λεχώνα όταν χρειάζεται να θηλάσει. Έχει αποδειχθεί ότι σταμάτημα του θηλασμού δύο με τρεις ώρες πριν από αναισθησία είναι αρκετό και ασφαλές. Μετά από μια χειρουργική επέμβαση, ο θηλασμός μπορεί και πρέπει να ξεκινήσει αμέσως μόλις γίνει επιτρεπτή η σίτιση του παιδιού από το στόμα. Το προσωπικό σε κάθε τομέα που έχει να κάνει με μικρά παιδιά πρέπει να ενημερώνεται τακτικά για τις σύγχρονες, σωστές πρακτικές στη γαλουχία.
Τα είκοσι αναγκαία χαρακτηριστικά μιας φιλικής προς τα βρέφη Παιδιατρικής Κλινικής είναι:
1. Να διαθέτει αναλυτική γραπτή πολιτική για το μητρικό θηλασμό, όπου να περιγράφονται με λεπτομέρεια οι υποχρεώσεις του προσωπικού, οι γνώσεις που πρέπει να κατέχουν και η αναγκαία φροντίδα προς το βρέφος που νοσηλεύεται και θηλάζει.
2. Να δημοσιοποιεί ετήσιες στατιστικές με τα ποσοστά θηλασμού των νοσηλευόμενων μικρών παιδιών στο χώρο της, πριν και μετά την νοσηλεία τους, ώστε κάθε ενδιαφερόμενος να γνωρίζει την πρόοδο του συγκεκριμένου νοσοκομείου και τα επιτεύγματά του σε συγκεκριμένα θέματα. Να αξιολογείται δημόσια από την πολιτεία για την «φιλικότητά» του προς τα βρέφη με βάση τις στατιστικές αυτές.
3. Να προβλέπει την τακτική εκπαίδευση του προσωπικού – παιδιάτρων, μαιών, νοσηλευτριών, άλλων γιατρών, άλλων επαγγελματιών υγείας – στην προάσπιση του μητρικού θηλασμού, εκπαίδευση σύμφωνη με τα τελευταία επιστημονικά δεδομένα και στάνταρ. Κάθε μέλος του προσωπικού που έρχεται σε επαφή με τη λεχώνα, ακόμα και η καθαρίστρια, πρέπει να έχει παρακολουθήσει τουλάχιστον ένα εισαγωγικό σεμινάριο για τα οφέλη και τη σημασία του μητρικού θηλασμού.
4. Να διαθέτει εξειδικευμένο προσωπικό – μαία με ανάλογη εμπειρία και εκπαίδευση, πιστοποιημένο ειδικό γαλουχίας IBCLC – που υποστηρίζει ανά πάσα στιγμή το βρέφος που θηλάζει. Τα πρόσωπα αυτά να εκπαιδεύουν το υπόλοιπο προσωπικό της κλινικής, ώστε όταν λείπουν, να μην χειροτερεύει η υποστήριξη της λεχώνας και του άρρωστου παιδιού που θηλάζει. Να διασφαλίζει με αυτόν τον τρόπο την ίδια ποιότητα φροντίδας, 24 ώρες το 24ωρο, επτά ημέρες την εβδομάδα. Σε διεθνές επίπεδο υπάρχει πλέον πρόγραμμα πιστοποίησης νοσοκομείων ως προς τη φροντίδα της γαλουχίας (ΙBCLC Lactation Care Award Program), πιστοποίηση που διασφαλίζει για τους γονείς ότι το συγκεκριμένο νοσοκομείο έχει υψηλά στάνταρ, όχι μόνο δεν προβάλλει εμπόδια στην συνέχιση του θηλασμού του νοσηλευόμενου παιδιού τους αλλά και τον βοηθάει.
5. Να εκπαιδεύει το προσωπικό της στις θεμελιώδεις, σύγχρονες αρχές επικοινωνίας με τους γονείς: κάθε επαγγελματίας υγείας που έρχεται σε επαφή με τους γονείς χτυπάει την πόρτα του δωματίου πριν εισέλθει σε αυτό. Σέβεται όσο γίνεται τον ατομικό τους χώρο και χρόνο, την ανάγκη τους για απομόνωση. Συστήνεται πάντα με το όνομα και την ιδιότητά του. Εξηγεί τι πρόκειται να κάνει και με ποιο σκοπό. Ζητάει από τους γονείς άδεια για να το κάνει. Συζητάει μαζί τους, ενθαρρύνει ενεργά και απαντά σε ερωτήσεις. Πληροφορεί για τα υπέρ και τα κατά κάθε διαγνωστικής ή θεραπευτικής παρέμβασης που προτείνει. Παίρνει αποφάσεις μαζί με τους γονείς με τη διαδικασία της ενήμερης συγκατάθεσης. Και καταχωρεί γραπτώς και με λεπτομέρεια ό,τι είπε και έκανε στον φάκελο του ασθενούς.
6. Εκπαιδεύει τους γιατρούς της να λαμβάνουν πλήρες ιστορικό θηλασμού και διατροφής, ώστε να γίνονται σαφείς οι ανάγκες και οι ιδιαίτερες προτιμήσεις της δυάδας μητέρας-βρέφους κατά την παραμονή τους στο νοσοκομείο. Να υπάρχει καταχώρηση σε κάθε είσοδο ενός μικρού παιδιού στο νοσοκομείο για το τι τρώει και πως.
7. Να θεωρεί κάθε νοσηλεία βρέφους και μικρού παιδιού ως ευκαιρία για ενημέρωση πάνω στο θηλασμό. Να τονίζει σε κάθε οικογένεια, με προφορική και γραπτή πληροφόρηση, τα οφέλη του μητρικού θηλασμού και να παροτρύνει ενεργά τις μητέρες να διατηρήσουν τη γαλουχία.
8. Αφήνει μητέρα και πατέρα να βρίσκονται, εάν θέλουν και μπορούν, μαζί με το νοσηλευόμενο παιδί τους 24 ώρες το 24ωρο. Δεν επιτρέπει απομάκρυνση του μωρού από τους γονείς του για οποιαδήποτε εξέταση ή θεραπεία για πάνω από μία ώρα.
9. Να ενθαρρύνει, εφόσον οι γονείς το επιθυμούν, την παρουσία τους και το θηλασμό κατά τη διάρκεια αιμοληψίας ή άλλων ιατρικών ή νοσηλευτικών παρεμβάσεων. Να επιτρέπει εάν είναι εφικτό στη μητέρα να θηλάσει το παιδί κατά τη διάρκεια της διαδικασίας.
10. Να προάγει τον ανεμπόδιστο, ελεύθερο θηλασμό χωρίς περιορισμούς σε χώρο ή χρόνο, να μην επιβάλλει αυθαίρετα ωράρια ταΐσματος και να μην τον διακόπτει αναίτια.
11. Να φροντίζει ώστε κατά την παραμονή στο νοσοκομείο να διαταράσσεται όσο γίνεται λιγότερο η ρουτίνα μητέρας και βρέφους, οι παρεμβολές από το προσωπικό να είναι οι ελάχιστες δυνατές στις απόλυτα αναγκαίες.
12. Να υποστηρίζει το θηλασμό με πρακτική βοήθεια σε οποιαδήποτε περίσταση, πχ με το μωρό να έχει στο χέρι του φλεβοκαθετήρα και ορό, σωληνάκι οξυγόνου στη μύτη, με το μωρό ακινητοποιημένο ή με επιδέσμους. Να βοηθάει τη μητέρα να προσαρμόζει το θηλασμό με κατάλληλες στάσεις και τοποθετήσεις, ώστε να τον πετυχαίνει καλύτερα.
13. Να υποστηρίζει σε πρακτικά ζητήματα τη θηλάζουσα μητέρα προσφέροντάς της κλίνη δίπλα στο παιδί, στοιχειώδεις ανέσεις και φαγητό για τη λεχώνα στο δωμάτιο νοσηλείας του μωρού.
14. Να δίνει στο νοσηλευόμενο βρέφος «συμπλήρωμα» ξένου γάλακτος ή άλλων υγρών από το στόμα του μόνο επί πραγματικής, αιτιολογημένης ιατρικής ένδειξης, την οποία να αναγράφει πάντα στο φάκελο του παιδιού. Να προασπίζει τον αποκλειστικό θηλασμό κατά τους πρώτους έξι μήνες.
15. Να μην ενθαρρύνει κατά τη νοσηλεία την πρόσληψη κρεμών και στερεών τροφών από βρέφη μικρότερα των έξι μηνών. Για βρέφη μεγαλύτερα των έξι μηνών, να προσφέρει τις ενδεικνυόμενες για κάθε ηλικία στερεές τροφές, παροτρύνοντας την συνέχιση παράλληλα του θηλασμού.
16. Να δίνει έμφαση στην σωστή επιλογή φαρμάκων με γνώμονα τη γαλουχία και τη διατήρησή της. Σε περίπτωση που η μητέρα έχει ανάγκη νοσηλείας και χρήζει θεραπείας, να επιλέγονται φάρμακα συμβατά με τη γαλουχία.
17. Να προβλέπει την ενεργό και άμεση υποστήριξη της γαλουχίας σε περίπτωση που το μωρό δε θηλάζει ικανοποιητικά ή που δε μπορεί να θηλάσει καθόλου. Να διαθέτει στην κλινική αυτόματο, νοσοκομειακό θήλαστρο το οποίο να παρέχει στη λεχώνα σε αυτές τις περιπτώσεις, δίνοντας κατάλληλες οδηγίες συχνών αντλήσεων ώστε να απομακρυνθεί το γάλα της μαμάς από το στήθος και να διατηρηθεί η γαλουχία για όσο διάστημα το μωρό είναι αδύναμο και άρρωστο.
18. Να παρέχει ευκολίες στη θηλάζουσα μητέρα που πρέπει να αντλήσει το γάλα της με θήλαστρο. Να έχει διαθέσιμο ψυγείο για να διατηρηθεί το γάλα της, ήσυχο δωμάτιο γονέων όπου θα χρησιμοποιήσει την αντλία και άλλες υπηρεσίες, με βοήθεια και καθοδήγηση από προσωπικό ειδικό στη γαλουχία.
19. Να παρέχει συστηματικά πληροφορίες για ειδικούς επαγγελματίες και για ομάδες υποστήριξης του θηλασμού μετά το εξιτήριο. Να έχει διαθέσιμο τακτικό εξωτερικό ιατρείο υποστήριξης της γαλουχίας.
20. Να δίνει συστηματικά πληροφορίες στους γονείς νοσηλευόμενων παιδιών για το πώς μπορούν να παραπονεθούν, να διαμαρτυρηθούν σχετικά με προβλήματα και αστοχίες κατά τη φροντίδα τους στο νοσοκομείο ή για πως να κάνουν μια καταγγελία.
Άπιαστος ιδανικός κόσμος; Η εμπειρία δυστυχώς δείχνει ότι, προς το παρόν, ελάχιστα νοσοκομεία της χώρας φροντίζουν έστω για μερικά από τα παραπάνω. Ο δρόμος είναι ακόμα μακρύς. Απαιτείται συστηματική ενθάρρυνση από την πολιτεία και διάθεση από τις διοικήσεις των νοσηλευτικών ιδρυμάτων, ώστε σε βάθος χρόνου να αλλάξουν νοοτροπίες. Απαιτείται όμως και ενεργοποίηση των οικογενειών του θηλασμού, ώστε οι παιδιατρικές κλινικές να νιώσουν ότι πρέπει να αλλάξουν προσέγγιση. Προς το παρόν, υπερβολικά πολλές γυναίκες εγκαταλείπουν αναίτια το θηλασμό με την πρώτη – αναγκαία αλλά και αχρείαστη πολλές φορές – εισαγωγή του παιδιού σε ιδιωτική ή δημόσια παιδιατρική κλινική. Προς το παρόν, εφαρμόζονται στα νοσοκομεία της χώρας ακριβώς τα αντίθετα από όσα αναφέρονται στις παραπάνω είκοσι αρχές.
Η κατάσταση είναι ακόμα πιο τραγική για μωρά που πάσχουν από κάποιο χρόνιο νόσημα. Συμβαίνει το εξής παράδοξο: βρέφη με σημαντικό πρόβλημα υγείας, τα οποία θα ωφελούνταν πολλαπλάσια από το θηλασμό, είναι ταυτόχρονα και εκείνα που θηλάζουν λιγότερο. Μωρά με προβλήματα αναπνευστικά, καρδιολογικά, προωρότητας, αλλεργίας, συγγενείς ανωμαλίες, σύνδρομο Down και άλλες χρόνιες καταστάσεις, τα οποία μπαίνουν και βγαίνουν συχνά στα νοσοκομεία, έχουν ανάγκη από επιπλέον βοήθεια για να θηλάσουν και να καρπωθούν τα πολύτιμα οφέλη του μητρικού θηλασμού, οφέλη που θα αντιστάθμιζαν ή θα μετρίαζαν τα προβλήματα υγείας τους. Κάτι τέτοιο δε γίνεται έως τώρα και τα ποσοστά θηλασμού σε αυτές τις κατηγορίες βρεφών παραμένουν απογοητευτικά.
Φιλικά προς τα βρέφη μαιευτήρια υπάρχουν σήμερα χιλιάδες σε όλο τον κόσμο, κανένα στη χώρα μας. Στην Αυστραλία, στον Καναδά, στην Αμερική, στην Σκανδιναβία και σε χώρες της Δυτικής Ευρώπης η πιστοποίηση «Φιλικό προς τα βρέφη» επεκτείνεται πλέον σε όλους τους χώρους ενός Νοσοκομείου, συμπεριλαμβανομένων των Παιδιατρικών Κλινικών.
Παιδίατρος MRCPCH DCH IBCLC