Αρκετοί αναρωτιούνται αν τελικά είναι χάρισμα κάποιος να είναι Ψυχολόγος, Σύμβουλος ακόμα και Ψυχοθεραπευτής. Η γνώση βοηθά και εξυπηρετεί τον ενδιαφερόμενο να αποκτήσει τα ‘αρχικά’ εφόδια του ώστε να μπορέσει στην πράξη να κάνει την εφαρμογή, να ‘κλειδώσει’. Ακόμα και οι ίδιοι οι ‘Ψ’ καθ’ όλη την διάρκεια των σπουδών τους αλλά και μετέπειτα στην επαγγελματική τους πράξη αναρωτιούνται τι ήταν εκείνο που τους ώθησε να ακολουθήσουν αυτή την οδό…..και η απάντηση είναι αρκετά σαφής: Τα βιώματα τους, οι ρόλοι, οι θέσεις στην οικογένεια, στην ευρεία συγγένεια, στους ομηλίκους, στα σχολικά τους χρόνια.

 

«Νους υγιή εν σώματι υγιή», ο νους το πνεύμα δεν θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι ξεχωριστή η οντότητα του από το σώμα, η πλήρης αρμονία και των δύο φέρουν ένα άρτιο αποτέλεσμα και αυτό κάποιος ειδικός της Ψυχικής Υγείας το γνωρίζει πάρα πολύ καλά και οφείλει να το έχει προσφέρει στον εαυτό του. Αρκετές φορές ο άνθρωπος αφήνει το σώμα του να του «μιλήσει» και ως ένδειξη μετά από κάποιο σύμπτωμα να κινητοποιηθεί. Έτσι είναι μαθημένος και θα μπορούσαμε να πούμε ότι ευτυχώς που μπορεί να γίνει και έτσι, μπορεί τα «σημάδια» που επιφέρει το σώμα αρχικά να είναι ανώδυνα, αυτά όμως προσκαλούν και το άτομο να τα δει, να τα αναγνωρίσει, να τα «διαβάσει», αρκετοί από τους ανθρώπους περιστρέφονται γύρω από αυτά χωρίς να δίνουν την ευκαιρία στον εαυτό τους για μία περαιτέρω διερεύνηση, έχουν την πεποίθηση ότι θα το αντιμετωπίσουν, θα τα καταφέρουν μόνοι τους. O Ειδικός Σύμβουλος «κρατά» τον δίαυλο και με τον τρόπο του φωτίζει το μονοπάτι που είναι να ακολουθήσει το άτομο, ο Σύμβουλος δεν βρίσκεται στην εμπλοκή όπου ζει ο ενδιαφερόμενος οπότε και δεν είναι μέσα στο θέμα-πρόβλημα του ατόμου. Με εφόδια την συναισθηματική νοημοσύνη, την ευελιξία, την αυθεντικότητα, την σύνεση, την ενσυναίσθηση την διορατικότητα ο Σύμβουλος στέκεται δίπλα στον ενδιαφερόμενο που ζητά μία βοηθητική κατεύθυνση.

 

Κάθε Ψυχολόγος, Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας, Ψυχοθεραπευτής, οφείλει στον εαυτό του –κυρίως- την διαδικασία της προσωπικής ανάλυσης ή ψυχοθεραπείας. Επαγγελματικά αυτό βοηθά στο να μην εμπλέκονται οι ρόλοι μεταξύ Συμβούλου – Συμβουλευόμενου, ειδάλλως η σχέση μπορεί να φτάσει και να γίνει ακόμα και προσωπικά εμπλεκόμενη. Όταν τον Ειδικό τον χαρακτηρίζει η σύνεση τότε έχει αποκτήσει και την σημαντικότερη δικλίδα στην σχέση του με τον ενδιαφερόμενο.

 

ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ

 

Ο όρος έγινε ευρύτερα γνωστός από τον Daniel Goleman, διδάκτορα ψυχολογίας του πανεπιστημίου του Harvard, με το βιβλίο του ‘Emotional Intelligence’ (μετάφραση στα ελληνικά «η συναισθηματική νοημοσύνη» εκδ. ελληνικά γράμματα 1997).

Ο Goleman συνθέτει τις νεότερες νευροεπιστημονικές ανακαλύψεις για την λειτουργία του εγκεφάλου με τα συναισθήματα. Χρησιμοποιώντας ευρήματα από κλινικές μελέτες, προσδιορίζει τους παράγοντες εκείνους που εμπλέκονται με την θεωρία της κλασικής νοημοσύνης, που κάνουν τους ανθρώπους να επιτυγχάνουν ή να αποτυγχάνουν στην ζωή.  Παράγοντες που συνθέτουν τη συναισθηματική νοημοσύνη  εντάσσονται κατά τους salovey και Mayer σε πέντε βασικούς τομείς οι οποίοι είναι:

1. Η γνώση των συναισθημάτων μας (αυτοεπίγνωση). Η αναγνώριση ενός συναισθήματος την ώρα που δημιουργείται αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της συναισθηματικής νοημοσύνης. Άνθρωποι που γνωρίζουν τα συναισθήματά τους οργανώνουν καλύτερα την ζωή τους και έχουν επίγνωση των αποφάσεων που παίρνουν για τον εαυτό τους, όπως στην επιλογή συντρόφου και επαγγέλματος.

2. Ο έλεγχος των συναισθημάτων μας. Όσοι διακρίνονται γι’αυτή τους την ικανότητα απαλλάσσονται από το ανεξέλεγκτο άγχος, την κατήφεια και τον εύκολο θυμό, ενώ ξεπερνούν σύντομα τις απογοητεύσεις της ζωής.

3. Η εξεύρεση κινήτρων για τον εαυτό μας. Οι άνθρωποι που έχουν αυτή την ικανότητα τείνουν να είναι πιο παραγωγικοί και αποτελεσματικοί με ότι ασχολούνται.

4. Η αναγνώριση των συναισθημάτων των άλλων (ενσυναίσθηση) είναι η θεμελιώδης ‘ανθρώπινη δεξιότητα’. Η ενσυναίσθηση σχετίζεται με τον αλτρουισμό. Τα άτομα με υψηλή ενσυναίσθηση είναι πιο δεκτικά στα σιωπηλά κοινωνικά σήματα που υποδεικνύουν τις ανάγκες των άλλων. Αυτό τους κάνει καλύτερους σε επαγγέλματα που έχουν σχέση με κοινωνική προσφορά.

5. Ο χειρισμός των σχέσεων. Η τέχνη των διαπροσωπικών σχέσεων είναι, σε μεγάλο βαθμό, η δεξιότητα του χειρισμού των συναισθημάτων των άλλων. Είναι οι ικανότητες που βρίσκονται πίσω από τα δημοφιλή άτομα και τις ηγετικές φυσιογνωμίες.

Οι άνθρωποι διαφέρουν ως προς τις ικανότητές τους σε καθέναν από αυτούς τους τομείς, κάποιος μπορεί να είναι πολύ επιδέξιος σε έναν τομέα αλλά να υστερεί σε κάποιους άλλους. Το θεμελιακό στοιχείο του επιπέδου των δεξιοτήτων μας είναι νευρωνικό, αλλά ο εγκέφαλος ως πολύ εύπλαστος μαθαίνει συνέχεια και ξε-μαθαίνει αυτά που κακώς έμαθε. Οπότε: Και γεννιέσαι……. και γίνεσαι…….

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ;

Η ψυχολογία είναι ο επιστημονικός κλάδος που ασχολείται με τη μελέτη των ψυχικών φαινομένων και λειτουργιών του ανθρώπου, ή αλλιώς, με την έρευνα της συμπεριφοράς του ανθρώπου. Η ψυχολογία αποτελεί διαφορετική επιστήμη από την ιατρική (ή την ειδικότητά της τής ψυχιατρικής) ή τη φιλοσοφία, και οι σπουδές για να γίνει κανείς ψυχολόγος πραγματοποιούνται σε ειδικευμένα πανεπιστημιακά τμήματα.

ΤΙ ΚΑΝΕΙ ΕΝΑΣ ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ;

 Σύμφωνα με το άρθρο 1 του νόμου 991/79 (Φ.Ε.Κ./τ.Α΄/20-12-1979), που διέπει τα του επαγγέλματος της ψυχολογίας στη χώρα μας, «Ο ψυχολόγος στην άσκηση του επαγγέλματός του ερευνά και αξιολογεί την προσωπικότητα και τη συμπεριφορά του ανθρώπου και εργάζεται με τις καθιερωμένες αρχές και μεθόδους τής Επιστήμης τής Ψυχολογίας για την αξιοποίηση και βελτίωσή τους.»  

·«Ο ψυχολόγος στην άσκηση του επαγγέλματός του μελετά την συμπεριφορά τού ανθρώπου και τις ψυχικές – νοητικές λειτουργίες τού ανθρώπινου οργανισμού και ερευνά ή συνιστά θεραπεία για ψυχολογικά προβλήματα στην περιοχή τής Υγείας, της Παιδείας και της Παραγωγής.

· Αναλύει την επιρροή τής κληρονομικότητας, του περιβάλλοντος και άλλων παραγόντων στην σκέψη και στην συμπεριφορά των ατόμων.

· Αναλαμβάνει την πρόληψη, διάγνωση και θεραπεία συναισθηματικών διαταραχών και διαταραχών στην ανάπτυξη της προσωπικότητας, καθώς και ελλείψεων προσαρμογής στο κοινωνικό και επαγγελματικό περιβάλλον.

· Συνθέτει και εκτελεί δοκιμασίες (tests) για να μετρήσει την νοημοσύνη, τις ικανότητες, τις στάσεις και άλλα χαρακτηριστικά τού ανθρώπου, ερμηνεύει τα δεδομένα που προκύπτουν και δίνει τις κατάλληλες συστάσεις, εάν απαιτείται.

· Μπορεί να εξειδικευθεί σε επί μέρους εφαρμογή τής Ψυχολογίας, όπως διάγνωση και θεραπεία ψυχικών διαταραχών, ψυχολογικών προβλημάτων που εμφανίζονται κατά την εκπαίδευση ή την κοινωνική ανάπτυξη των παιδιών ή σε ψυχολογικά προβλήματα στην επαγγελματική ζωή, όπως ό,τι έχει σχέση με την Επιλογή Προσωπικού, την Επαγγελματική Εκπαίδευση και τον Επαγγελματικό Προσανατολισμό των εργαζομένων».

Ο ψυχολόγος δεν είναι ιατρός ή ψυχίατρος, δεν χορηγεί φάρμακα, μπορούν όμως συμπληρωματικά να συνεργαστούν όταν κάποια περιστατικά το απαιτούν (δηλ. κάποιο άτομο να ακολουθεί την Ψυχοθεραπευτική διαδικασία και παράλληλα –συνήθως για ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα- να λαμβάνει φαρμακευτική αγωγή. Είναι απαραίτητο Ψυχίατρος και Ψυχοθεραπευτής να γνωρίζονται και να μιλούν μεταξύ τους για την πορεία του ατόμου στην θεραπευτική του διαδικασία). Ο Ειδικός αξιολογεί την συμπεριφορά του ενδιαφερόμενου του και  τον βοηθάει να εντοπίσει και να επιλύσει τα προβλήματά του. Μερικές φορές, εάν ο ψυχολόγος κρίνει απαραίτητη την αξιολόγηση για κάποιου είδους φαρμακευτική παρέμβαση, ενδέχεται να παραπέμψει τον συμβουλευόμενο του σε κάποιο ψυχίατρο. Η ανάγκη για τη χορήγηση φαρμακευτικής αγωγής δεν έχει να κάνει με τη βαρύτητα του προβλήματος, όπως θεωρούν πολλοί (ακόμη και επαγγελματίες του χώρου) αλλά με το είδος του.

Για να θέσουμε ένα παράδειγμα: Στην κατάθλιψη, που αποτελεί ένα πρόβλημα που αντιμετωπίζουν πολλοί άνθρωποι, η θεραπεία εκλογής, δηλαδή η πιο ενδεδειγμένη θεραπεία, μπορεί να συνίσταται σε ένα συνδυασμό ψυχοθεραπείας και αντικαταθλιπτικών φαρμάκων. Τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα, αν και συνήθως είναι αποτελεσματικά στην αντιμετώπιση των συμπτωμάτων της κατάθλιψης, δεν επιλύουν τα πιθανά προβλήματα που την προκαλούν. Εκεί είναι που απαιτείται η βοήθεια ενός ψυχολόγου – ψυχοθεραπευτή.

 

ΠΟΥ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΡΓΑΣΤΕΙ Ο ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ; 

Ο ψυχολόγος μπορεί να εργαστεί είτε ως ελεύθερος επαγγελματίας με ιδιωτικό γραφείο είτε σε συνεργασία με κάποιο φορέα, όπου αναπτύσσονται κλινικές-επαγγελματικές, διδακτικές και ερευνητικές δραστηριότητες. Λ.χ.

·Εταιρείες επιλογής προσωπικού,

·διαφημιστικές εταιρείες,

·εταιρείες που χρειάζονται τις υπηρεσίες ψυχολόγων για το προσωπικό τους (οργανωτικών ή βιομηχανικών ψυχολόγων, όπως λέγονται), κτλ.

Ακόμη, οι ψυχολόγοι εργάζονται στο δημόσιο τομέα. Ενδεικτικά αναφέρονται ορισμένοι χώροι:

· Νοσοκομεία,

·φυλακές,

·στρατός και αστυνομία,

·εκπαίδευση,

·φορείς κατά της ουσιοεξάρτησης,

και γενικά κάθε χώρος όπου διαμορφώνεται και εκφράζεται η ανθρώπινη δραστηριότητα.

 

Βαΐτσου Κ. Δήμητρα

 

Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας, Οικογενειακή Θεραπέυτρια