Η κυρίαρχη κουλτούρα του μπιμπερό μας έχει μάθει να σκεφτόμαστε τη φροντίδα του μωρού ως απλή θρέψη – τάισμα. Όταν μια μητέρα θηλάζει το δεκαοκτώ μηνών αγόρι της, οι φίλες της την αποδοκιμάζουν λέγοντας: «το γάλα σου δεν προσφέρει πια τίποτα στο παιδί» ή ότι «είναι πολύ μεγάλος για να θηλάζει» ή «πάλι θα φάει;». Πίσω από αυτές τις τοποθετήσεις κρύβεται η λανθασμένη εντύπωση ότι ο θηλασμός αφορά μόνο το γάλα και από εκείνο μόνο τα θρεπτικά του συστατικά. Το να μικραίνει κανείς το θηλασμό στις πρωτείνες και το λίπος του μητρικού γάλακτος είναι σα να μικραίνει τον έρωτα στη συνουσία και τα σπερματοζωάρια. Η γαλουχία δεν είναι μόνο φαγητό όπως θέλουν να μας κάνουν να πιστεύουμε οι εχθροί της και υπέρμαχοι των μπιμπερό. Το στήθος της μαμάς για ένα μωρό είναι το πρώτο και ιδανικότερο αντικείμενο εισαγωγής του στην εξωτερική πραγματικότητα. Το βρέφος σχηματίζει τον κόσμο και τον εαυτό του μέσα από αυτό. Εδώ πρόκειται για την ψυχική και συναισθηματική ωρίμανση του καινούργιου ανθρώπου, όχι απλώς για την περιεκτικότητα σε προβιοτικά. Ο θηλασμός παίζει τουλάχιστον έξι, εξίσου σημαντικούς ρόλους:
1. Το ρόλο της ενυδάτωσης. Το μητρικό γάλα είναι το νερό για το βρέφος, κυρίαρχα για τους πρώτους έξι μήνες αλλά και αργότερα. Περιέχει 90% νερό, επαρκεί πλήρως για την ενυδάτωση του μωρού, ακόμα και σε συνθήκες καύσωνα. Είναι η βρύση όπου το μωρό θα ξεδιψάσει όταν ιδρώσει αφού παίξει, όταν ζεσταθεί ένα μεσημέρι καλοκαιριού. Όποτε ζεσταίνεται ζητά το στήθος της μάνας συχνότερα κι εκείνη, λόγω της αυξημένης συχνότητας, προσφέρει το αραιό, γεμάτο νερό και σάκχαρα (σαν καρπούζι!) πρώτο γάλα της!
2. Το ρόλο της θρέψης. Προσφέρει όλα τα απαραίτητα θρεπτικά στοιχεία για τους πρώτους έξι μήνες. Διατηρεί σημαντικό ρόλο στη θρέψη του παιδιού κι έπειτα, όταν καλύπτει το 30-40% των θερμιδικών αναγκών του μωρού έως ενός έτους, το 20-30% των θερμιδικών αναγκών του νηπίου ενός με δύο ετών. Αποτελεί φαγητό ανώτερης ποιότητας από οποιοδήποτε επεξεργασμένο γάλα αγελάδας για βρέφη (ΕΓΑΒ), γιατί όλα τα συστατικά του είναι εύπεπτα, χρήσιμα και σε ισορροπία μεταξύ τους, σε αντίθεση με ό,τι συμβαίνει στο ΕΓΑΒ.
3. Το ρόλο της άμυνας. Θωρακίζει το μωρό με αντισώματα, κύτταρα, αντιφλεγμονώδεις παράγοντες, ένζυμα όπως η λυσοζύμη καθόλη τη διάρκεια της γαλουχίας και όχι μόνο για τους πρώτους μήνες της. Όποτε στη δυάδα μητέρας-βρέφους περνάει ένας ιός, όποτε υπάρχουν σημάδια κρυολογήματος, το μωράκι ζητά το στήθος περισσότερο, δεν ενδιαφέρεται για άλλο φαγητό. Αυτό είναι φυσιολογικό και εντελώς επιθυμητό, για τι η φύση προνοεί ώστε το μικρό να παραμείνει ενυδατωμένο για το διάστημα της αρρώστιας του, λαμβάνοντας παράλληλα βοήθεια για να την καταπολεμήσει.
4. Το ρόλο της προαγωγής της ανάπτυξης του παιδιού. Το γάλα της μητέρας είναι γεμάτο από αυξητικούς παράγοντες και ορμόνες που συμπληρώνουν με φυσιολογικό τρόπο τα ανώριμα συστήματα του βρέφους και τα ωθούν σε μια ταχύτερη και πληρέστερη ανάπτυξη. Το μωρό που θηλάζει ωριμάζει σε όλους τους τομείς (γαστρεντερικό, νευρικό σύστημα, κινητικό, ομιλία κλπ) με τρόπο εντυπωσιακό, σε σύγκριση με εκείνο που πίνει ΕΓΑΒ. Πουθενά δε φαίνεται η διαφορά πιο έντονα από τη διανοητική ανάπτυξη όπου, ήδη από την ηλικία των έξι μηνών, τα βρέφη που πίνουν μπουκάλι έχουν πιθανότητα για χαμηλότερο δείκτη νοημοσύνης κατά πέντε μονάδες σε μέσο όρο.
5. Το ρόλο της συναισθηματικής κάλυψης, της παρηγοριάς. Η πράξη του θηλασμού έχει ίση σημασία με το μητρικό γάλα αυτό καθ’ εαυτό. Η φύση προέβλεψε το ανθρώπινο μικρό να παρηγορείται στο στήθος της μάνας του όταν χτυπήσει, όταν φοβηθεί, όταν νοσηλευθεί στο νοσοκομείο και αρρωστήσει, ή και όταν βαριέται. Μητέρα και βρέφος φτιάχνουν μια δυάδα δεμένη, αρμονική, σε συνδιαλλαγή και συνεχή αλληλεπίδραση. Το πιπίλισμα στο στήθος, ο μη θρεπτικός θηλασμός, έχει μεγάλη σημασία και δεν είναι κάτι αχρείαστο. Ίσα-ίσα είναι κάτι πολύ επιθυμητό. Αρχικά, όσο εγκαθίσταται η γαλουχία, βοηθά τη μητέρα να κατεβάζει περισσότερο γάλα. Καλύπτει τις συναισθηματικές ανάγκες του παιδιού κάθε στιγμή, προσφέρει ασφάλεια και δίνει το καλύτερο στοματικό ερέθισμα κατά την περίοδο της έντονης ενασχόλησης του βρέφους με την περιοχή του στόματος. Αντίθετα, αχρείαστη και επιβλαβής για την υγεία είναι η τεχνητή συνήθεια της πιπίλας με την οποία οι γονείς στο δυτικό κόσμο προσπαθούν να υποκαταστήσουν μια από τις φυσιολογικές λειτουργίες του μητρικού θηλασμού. Καμία πιπίλα δε θα προσφέρει ποτέ τη μητρότητα και την αγάπη της θηλής της μαμάς.
6. Το ρόλο του παιχνιδιού. Το μωρό παίζει με χαρά στο στήθος της μητέρας του! Στους τρεις μήνες της ζωής του, σταματάει το πιπίλισμα για να χαμογελάσει στη μαμά του. Στους έξι μήνες, παίζει παίρνοντας και αφήνοντας κάθε τόσο τη ρόγα από τον έλεγχό του. Στους εννιά μήνες, χρησιμοποιεί τα χεράκια του για να παίξει με τις θηλές. Στους δώδεκα μήνες, βάζει τα πόδια του στο στέρνο της μαμάς, κάνει κυριολεκτικά ακροβατικά με τη ρόγα στο στόμα. Στους δεκαοκτώ μήνες, πιπιλίζει ταΐζοντας ταυτόχρονα με τα δάχτυλά του το στόμα της μαμάς ή βάζοντας το παιχνίδι- γατούλα από την άλλη μεριά για να θηλάσει και εκείνο! Πρόκειται για παιχνίδι πολύ καλύτερο και ωφελιμότερο από το πιο ακριβό παιχνίδι της αγοράς, παιχνίδι ευτυχίας με το βρέφος να ελέγχει τις κινήσεις των χεριών του, να επικοινωνεί θαυμαστά, να συντονίζει τα θέλω του και την έκφρασή τους. Έχετε παρατηρήσει ένα νήπιο που θηλάζει τη μητέρα του; Παίρνει τη ρόγα στο στόμα τραγουδώντας ταυτόχρονα. Βγαίνει έξω, τη χαϊδεύει με το χεράκι του απαλά. Κοιτάζει τη μαμά ρίχνοντάς της ένα χαμόγελο. Ξαναρχίζει το πιπίλισμα με το μάτι στραμμένο στην τηλεόραση. Αλλάζει στάση στριφογυρίζοντας. Ένα ατέλειωτο παιχνίδι πάνω στο στήθος με συνεχή αλληλεπίδραση, βαθιά συναισθηματική κάλυψη, επικοινωνία και κατάλληλα ερεθίσματα.
Από όλους αυτούς τους ρόλους, η συζήτηση για τη βρεφική διατροφή υποβιβάζεται εσκεμμένα σε έναν: αυτόν της θρέψης. Είναι η μόνη λειτουργία που προσφέρει και το ξένο γάλα, πάντα όμως υποδεέστερα, μη επαρκώς. Τα ΕΓΑΒ δεν προσφέρουν – παρά τις όποιες προσπάθειες – άμυνα, δεν προσφέρουν στο παιδί ανάπτυξη , δεν προσφέρουν τόσο ιδανική συναισθηματική κάλυψη, δεν προσφέρουν ερέθισμα για παιχνίδι. Συχνά οδηγούν σε καταναγκαστική ενασχόληση του παιδιού με το φαγητό, σε μονότονο άδειασμα των μπιμπερό. Δεν υπάρχει κανένα σοβαρό υποκατάστατο για τις περισσότερες από τις ισότιμες λειτουργίες του μητρικού θηλασμού. Όποτε το βρέφος ζητάει στήθος δεν το κάνει μόνο για να τραφεί. Δεν υπάρχει τίποτε εσφαλμένο στο μη θρεπτικό θηλασμό. Αντίθετα, κανένας επιβαλλόμενος περιορισμός στην συχνότητα θηλασμού, σε οποιαδήποτε ηλικία, δεν έχει βάση σε επιστημονικά και φυσιολογικά δεδομένα.
Δυστυχώς είναι πολλές οι μητέρες που, λόγω της κουλτούρας του μπιμπερό, προβληματίζονται και αισθάνονται ένοχες με το θηλασμό – πιπίλισμα. «Μα γιατί θέλει πάλι, δεν είναι ώρα του να φάει», «με χρησιμοποιεί ως πιπίλα, τι να κάνω;», «όταν πονάνε τα δοντάκια του δεν τρώει τίποτα και θέλει μόνο στήθος, τι να κάνω;» και τόσα άλλα.. Η αλήθεια είναι ότι οι μητέρες που θηλάζουν δε θα έπρεπε να νιώθουν ενοχές για το γεγονός ότι καλύπτουν πλήρως τις φυσιολογικές ανάγκες του παιδιού τους, αλλά υπερηφάνεια για όσα ανεκτίμητα του προσφέρουν κάθε στιγμή.
Παιδίατρος MRCPCH DCH IBCLC