Πάνω από τις μισές γεννήσεις στη χώρα μας γίνονται πλέον με καισαρική τομή. Σύμφωνα με τα τελευταία επιστημονικά δεδομένα και τις κατευθυντήριες οδηγίες του ΠΟΥ, ένα ποσοστό έως 15% των γεννήσεων μπορεί να έχουν πραγματική ιατρική ένδειξη για καισαρική τομή. Το υπόλοιπο 40% των ελληνίδων που υφίστανται καισαρική είναι πιθανόν να αποτελούν θύματα της υπέρμετρης ιατρικοποίησης της γέννας και της εμπορευματοποίησης της υγείας.
Μπορεί να υπάρξουν προβλήματα μετά από καισαρική τομή;
Για τη μητέρα, η καισαρική είναι χειρουργική επέμβαση με πιθανές επιπλοκές και βραδύτερη ανάρρωση.
Για το νεογέννητο, αυξάνει τον κίνδυνο για άμεσα προβλήματα υγείας, όπως αναπνευστική δυσχέρεια, υπογλυκαιμία, εισαγωγή σε μονάδα νεογνών, ακόμα και θνητότητα. Απώτερα αυξάνει πιθανά τον κίνδυνο για αλλεργίες, άσθμα και σακχαρώδη διαβήτη.
Για τη δυάδα μητέρας-μωρού, η καισαρική τομή γίνεται συχνά αφορμή για απομάκρυνση του μωρού κατά τις πρώτες κρίσιμες ώρες της ζωής από τη μάνα του, σε στιγμές που, σύμφωνα με δεκάδες σύγχρονες έρευνες, εδραιώνεται το δέσιμο της μητέρας με το παιδί της.
Για το θηλασμό, μειώνει την έναρξη, την εδραίωση και τη διάρκειά του (απομάκρυνση, μητέρα στο κρεβάτι, διαταραχή των ορμονών της μητέρας, μετεγχειρητικός πόνος, δυσκολία τοποθέτησης του παιδιού στο στήθος λόγω του εγχειρητικού τραύματος κλπ).
Το 2009 δημοσιεύθηκε η εθνική μελέτη για τους παράγοντες που επηρεάζουν το μητρικό θηλασμό στην Ελλάδα, διενεργούμενη από το Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού. Σύμφωνα με αυτήν, ο φυσιολογικός τοκετός φαίνεται να ευοδώνει το μητρικό θηλασμό. Αντίθετα, η καισαρική τομή οδηγεί τις μισές και πλέον γυναίκες που γεννούν στην Ελλάδα σε μειονεκτικότερη θέση σε σχέση με τον στόχο επίτευξης του θηλασμού.
Ίσως το πιο σημαντικό είναι ότι η υπέρμετρη ιατρικοποίηση της γέννας τείνει να αποδυναμώνει τη γυναίκα, να τη μετατρέπει σε ασθενή, να δρα βλαπτικά στην ψυχολογία της. Η μητέρα χάνει τον έλεγχο της κατάστασης, παύει να συμμετέχει ενεργά στη διαδικασία, γίνεται παθητικός μάρτυρας των πιο συνταρακτικών στιγμών της ζωής της. Κατά συνέπεια, βλάπτεται ο θηλασμός, που κατά βάση είναι για την γυναίκα ένα παιχνίδι αυτοπεποίθησης, μια πράξη αυτοενδυνάμωσης. Βλάπτεται επίσης γενικότερα η ομαλή ανάληψη του γονεικού της ρόλου.
Ποια πρέπει να είναι η σύγχρονη περιγεννητική φροντίδα;
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, μετά από αξιολόγηση των τελευταίων επιστημονικών δεδομένων, δίνει οδηγίες για την φιλική προς τη μητέρα περιγεννητική φροντίδα. Η φροντίδα αυτή αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της φιλικής προς τα βρέφη φροντίδας και είναι απαραίτητη για την προαγωγή της ψυχοσωματικής υγείας μητέρας και βρέφους, όπως και για την προστασία του μητρικού θηλασμού.
Η φιλική προς τη μητέρα περιγεννητική φροντίδα περιλαμβάνει μέτρα ενάντια στην υπέρμετρη ιατρικοποίησης της γέννας με πρακτικές όπως:
την παρουσία συνοδού ή συζύγου κατά τον τοκετό, την προάσπιση του φυσιολογικού τοκετού, συζήτηση εναλλακτικών επιλογών όπως ο τοκετός στο νερό και ο τοκετός στο σπίτι, αποφυγή ιατρικά αναίτιας καισαρικής, περιγεννητική φροντίδα σε μονάδες εκτός νοσοκομείων όπου οι μαίες έχουν τον κυρίαρχο ρόλο και αποφυγή πρακτικών χωρίς επιστημονική βάση, όπως κλύσμα στην επίτοκο, ξύρισμα γεννητικών οργάνων, περιορισμό της επιτόκου σε ακινησία στο κρεβάτι, ορό από τη φλέβα, πρόκληση τοκετού, πρόωρη ρήξη μεμβρανών, επιφυσιοτομή, χορήγηση ισχυρών ναρκωτικών αναλγητικών. Τα μαιευτήρια, για να είναι φιλικά προς τη μητέρα, θα πρέπει να έχουν ποσοστά καισαρικών τομών <15% και ποσοστά φυσιολογικού τοκετού μετά από καισαρική τουλάχιστον 60%.
Υπάρχουν περιγεννητικές πρακτικές ιδιαίτερα επιζήμιες;
Στη χώρα μας κραταιές βλαπτικές πρακτικές είναι:
1. Η πρόκληση τοκετού και η καισαρική στα όρια της προωρότητας, πριν τις 39 εβδομάδες κύησης (36, 37, 38 εβδομάδων χωρίς επείγουσα ιατρική ένδειξη).
Σύμφωνα με μεγάλη έρευνα του 2009 στο New England, μη επείγουσα καισαρική στις 37/40 σημαίνει διπλάσια πιθανότητα για ασθένεια του μωρού, ενώ στις 38/40 υπάρχει 1.5 φορά μεγαλύτερος κίνδυνος για προβλήματα υγείας του μωρού.
Τα μωρά αυτά επιδεικνύουν πολύ διαφορετική και ανώριμη συμπεριφορά, ελάχιστα από αυτά καταφέρνουν να θηλάσουν.
2. Μετά από πρώτη γέννα με καισαρική τομή, η δεύτερη με φυσιολογικό τοκετό είναι σχεδόν ανύπαρκτο φαινόμενο στην Ελλάδα. Σύμφωνα με τις οδηγίες διεθνών οργανισμών και επιστημονικών εταιριών, τουλάχιστον 60% των μητέρων που γέννησαν το πρώτο τους παιδί με καισαρική μπορούν να γεννήσουν το δεύτερό τους παιδί φυσιολογικά.
Ποια είναι τα δικαιώματα των γονιών;
Οι γονείς έχουν δικαίωμα σε επιλογές και σε ενήμερη συγκατάθεση. Τα αρνούμαστε σήμερα από πολλές εγκύους και μητέρες, όταν ο ρόλος του σύγχρονου γιατρού είναι να παρέχει ενημέρωση για τα υπέρ και κατά κυρίαρχων και εναλλακτικών πρακτικών, ώστε τελικά την απόφαση για τη θεραπεία ή παρέμβαση που θα ακολουθηθεί να την παίρνει ο ίδιος ο ασθενής.
Δυστυχώς βλέπουμε ακόμα γιατρούς που επενδύουν στην εξουσία της ποδιάς, στο φόβο, τη χειραγώγηση και τον αποπροσανατολισμό των ασθενών τους.
Πόσο επιτακτική είναι η ανάγκη να αλλάξουν τα πράγματα στη χώρα μας;
Ο διαφορετικός δρόμος από το πεπατημένο μοντέλο περιγεννητικής φροντίδας στην Ελλάδα δεν αποτελεί απλώς μια θεωρητική, εναλλακτική επιλογή.
Είναι μια επείγουσα αναγκαιότητα, ώστε να εναρμονιστούμε με τη διεθνή εμπειρία και πρακτική, με την σύγχρονη επιστημονική πραγματικότητα, τις συστάσεις του ΠΟΥ και τη χάρτα δικαιωμάτων των ασθενών.
Επίλογος
Καθημερινά, ως παιδίατρος και σύμβουλος γαλουχίας, έρχομαι σε επαφή με λεχώνες που μόλις βγήκαν από το μαιευτήρια και οι περισσότερες είναι αποδυναμωμένες, αποπροσανατολισμένες και παραπληροφορημένες από τις πρακτικές που ακολουθήθηκαν. Καθημερινά προσπαθώ αν αντιμετωπίσω τα προβλήματα και τις αρνητικές συνέπειες στο θηλασμό και γενικότερα στην σχέση των γονιών με τα μωρά τους που προκλήθηκαν από επιβαλλόμενα εμπόδια, από αντιξοότητες και από αναχρονιστικές πρακτικές των μαιευτηρίων.
Παιδίατρος MRCPCH DCH IBCLC