Η λύσσα είναι μια ιογενής νόσος που προσβάλλει το κεντρικό νευρικό σύστημα των θερμόαιμων ζώων και του ανθρώπου. Η ασθένεια έχει μεγάλη περίοδο επώασης (έξι μήνες) και τα συμπτώματα ενδέχεται να εμφανιστούν αρκετές εβδομάδες μετά τη μόλυνση. Όταν εκδηλωθούν τα συμπτώματα, η λύσσα είναι συνήθως θανατηφόρος.
Η νόσος μεταδίδεται με τον ιό της λύσσας του γένους lyssavirus, που περιλαμβάνει μια ομάδα ιών οι οποίοι προκαλούν εγκεφαλίτιδα. Επίσης, περιλαμβάνει και διάφορους ιούς λύσσας που απαντώνται στις νυχτερίδες. Οι ιοί της λύσσας ανήκουν στην οικογένεια των ραβδοϊών (Rhabdoviridae). Το όνομα προέρχεται από την ελληνική λέξη ράβδος και προσδιορίζει το χαρακτηριστικό σχήμα ράβδου ή φυσιγγίου των ιών.
Η λύσσα έχει αναγνωριστεί πριν από αιώνες. Ο Λουί Παστέρ ταυτοποίησε έναν ιό ως αιτία της νόσου τη δεκαετία του 1880. Σήμερα, η λύσσα προκαλεί το θάνατο περισσότερων από 55.000 ανθρώπων και εκατομμυρίων ζώων στον κόσμο ετησίως. Το 95% περίπου των θανάτων ανθρώπων συμβαίνουν στην Ασία και την Αφρική. Οι περισσότεροι θάνατοι ανθρώπων οφείλονται σε δήγμα μολυσμένου σκύλου και το 30% έως 60% των θυμάτων δηγμάτων σκύλων είναι παιδιά ηλικίας κάτω των 15 ετών.
Που απαντάται η ασθένεια;
Ο ιός της λύσσας είναι παρών σε όλες τις ηπείρους πλην της Ανταρκτικής. Σε ορισμένες χώρες της Ασίας, της Αφρικής, της Κεντρικής και Νότιας Αμερικής, ο μεγαλύτερος κίνδυνος για την υγεία του ανθρώπου πηγάζει από την εκδήλωση της νόσου στους κατοικίδιους σκύλους.
Η Ευρώπη είναι ουσιαστικά απαλλαγμένη από τη λύσσα. Ορισμένες χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, ωστόσο, δηλώνουν ορισμένα κρούσματα σε ζώα και λίγα σε ανθρώπους. Οι χώρες αυτές εφαρμόζουν προγράμματα εξάλειψης και καταπολέμησης της νόσου, που περιλαμβάνουν εμβολιασμό άγριων ζώων μέσω δολωμάτων.
Πώς μεταδίδεται και εξαπλώνεται η ασθένεια;
Η λύσσα μεταδίδεται με το σάλιο ενός μολυσμένου ζώου. Η μόλυνση προκαλείται κυρίως από τραύματα δήγματος ή με είσοδο μολυσμένου σάλιου μέσω της λύσης συνέχειας του δέρματος ή του βλεννογόνου. Έχει τεκμηριωθεί και μόλυνση με εισπνοή του ιού, παραδείγματος χάρη στο περιβάλλον μιας σπηλιάς που είχαν εγκατασταθεί πολλές νυχτερίδες.
Ο ιός παραμένει συνήθως στο σημείο εισόδου για ορισμένο διάστημα πριν μεταφερθεί μέσω των νεύρων στον εγκέφαλο, όπου πολλαπλασιάζεται με ταχύτητα και προκαλεί κλινικά συμπτώματα. Στη συνέχεια, ο ιός μεταφέρεται μέσω των νεύρων από τον εγκέφαλο στους σιαλογόνους αδένες. Το διάστημα μέχρι να εμφανιστούν τα κλινικά συμπτώματα σε ένα μολυσμένο ζώο διαφέρει ανάλογα με το στέλεχος του ιού και την πύλη εισόδου. Η νόσος μπορεί να μεταδοθεί με το σάλιο ενός μολυσμένου ζώου σε άλλα ζώα και στους ανθρώπους πριν εμφανιστούν τα κλινικά συμπτώματα της ασθένειας στο ζώο που έχει προσβληθεί.
Ποιους κινδύνους εγκυμονεί αυτή η ασθένεια για τη δημόσια υγεία;
Η λύσσα θεωρείται μία από τις σοβαρότερες ζωονόσους στον κόσμο. Πρέπει να εξετάζεται κάθε δήγμα από κατοικίδιο ή άγριο ζώο. Τα προσβεβλημένα από τον ιό της λύσσας άγρια ζώα αποβάλλουν το φυσικό φόβο απέναντι στον άνθρωπο, με αποτέλεσμα να αυξάνεται ο κίνδυνος επαφής. Τα κλινικά συμπτώματα στα ζώα, όπως η σιαλόρροια, η δυσκολία κατάποσης ή η αίσθηση πνιγμού εγκυμονούν τον κίνδυνο μόλυνσης του ανθρώπου εν αγνοία του, όταν περιεργάζεται ένα ζώο. Κάθε τραύμα δήγματος ή η εκτεθείσα επιφάνεια πρέπει οπωσδήποτε να πλένεται αμέσως με σαπούνι και νερό, το δε περιστατικό να αναφέρεται σε ιατρό ή σε τμήμα επειγόντων περιστατικών νοσοκομείου.
Ποια είναι τα κλινικά συμπτώματα της νόσου;
Τα κλινικά συμπτώματα της λύσσας στα ζώα διαφέρουν ανάλογα με τη δράση του ιού στον εγκέφαλο. Χαρακτηριστικά συμπτώματα είναι η αιφνίδια αλλαγή συμπεριφοράς και η σταδιακή παράλυση που καταλήγει στο θάνατο. Σε ορισμένες περιπτώσεις, ωστόσο, ένα ζώο μπορεί να πεθάνει σύντομα χωρίς να παρουσιάσει σοβαρά κλινικά συμπτώματα.
Πως γίνεται η διάγνωση της νόσου;
Οι υπόνοιες για την ύπαρξη της ασθένειας βασίζονται σε κλινικά συμπτώματα, αλλά για να επιβεβαιωθεί η διάγνωση απαιτούνται εργαστηριακές εξετάσεις.
Ποια μέτρα λαμβάνονται για την πρόληψη ή την καταπολέμηση αυτής της νόσου;
Σε χώρες στις οποίες ενδημεί η ασθένεια, λαμβάνονται μέτρα για την αντιμετώπιση και τη μείωση του κινδύνου μόλυνσης των ευπαθών πληθυσμών (άγρια πανίδα, αδέσποτα και κατοικίδια ζώα) και για τη δημιουργία προστατευτικής ζώνης ανάμεσα στα ζώα που αποτελούν την πηγή της ασθένειας και τους ανθρώπους.
Κανένα ρίσκο
Ζώα που προέρχονται από τις παρακάτω χώρες και επικράτειες θεωρούνται ότι δεν θέτουν κίνδυνο για λύσσα (ελεύθερα από λύσσα της επικράτειας).
· Ευρώπη: Βέλγιο, Κύπρος, Δανία, Νησιά Φερόες, Φινλανδία, Γαλλία, Γιβραλτάρ, Ελλάδα, Ισλανδία, Ιρλανδία, Ιταλία,(εκτός από τις βόρειες και ανατολικές παραμεθόριες περιοχές), Λουξεμβούργο, Μάλτα, Κάτω Χώρες, Νορβηγία (ηπειρωτική χώρα), Πορτογαλία, Ισπανία(ηπειρωτική χώρα, αφαιρώντας τα εδάφη της Βόρειας Αφρικανικής ακτής), Κανάρια νησιά, Σουηδία και Ηνωμένο Βασίλειο.
· Αμερική: Anguilla, Antigua and Barbuda, Bahamas, Barbados, Bermuda, the British Virgin Islands, the Cayman Islands, Dominica, the French Antilles, Guadaloupe, Jamaica, Martinique, Montserrat, Netherlands Antilles, St Christopher and Nevis, St Lucia, St Martin, St Pierre and Miquelon, St Vincent and the Grenadines, the Turks and Caicos Islands, the Virgin Islands and Uruguay.
· Ασία: Bahrain, Brunei Darussalam, Hong Kong, Japan, Kuwait, the Maldives, Qatar, Singapore, Taiwan and the United Arab Emirates.
· Ωκεανία: American Samoa, Australia, the Cook Islands, Federated States of Micronesia, Fiji, French Polynesia, Guam, Kiribati, the Marshall Islands, New Caledonia, New Zealand, Niue, the Northern Mariana Islands, Palau, Papua New Guinea, Samoa, Sao Tome and Principe, the Solomon Islands, Tonga, Vanuatu and Western Samoa.
Χαμηλό ρίσκο
Ζώα που προέρχονται από τις παρακάτω χώρες και επικράτειες θεωρούνται ότι θέτουν χαμηλό ποσοστό κινδύνου για λύσσα.
· Ευρώπη: Αυστρία, Βουλγαρία, Δημοκρατία της Τσεχίας, Γερμανία και Ελβετία.
· Αμερική: Καναδάς, ΗΠΑ (CDC, η Ατλάντα παρέχει πληροφορίες για τον κίνδυνο της λύσσας σε διαφορετικά μέρη των ΗΠΑ)
Υψηλό ρίσκο
Ζώα που προέρχονται από τις παρακάτω χώρες, όπου η λύσσα είναι ενζωοτική, θεωρούνται υψηλού κινδύνου.
· Κολομβία, Κούβα, Δομινικανή δημοκρατία, Εκουαδόρ, Σαλβαδόρ, Γουατεμάλα, Ινδία, κομμάτια του Μεξικού, Νεπάλ, Πακιστάν, Περού, Φιλιππίνες, Σρι Λάνκα, Ταϊλάνδη, Τουρκία και Βιετνάμ.
· Χώρες της Ασίας, της Αφρικής και της Νότιας Αμερικής, οι οποίες δεν αναφέρονται στις χώρες με καθόλου ή με χαμηλό κίνδυνο, πρέπει να θεωρούνται ως χώρες με υψηλό κίνδυνο.
Πηγή: Health Protection Agency, Πρακτορείο Προστασίας της Υγείας
Επαγγελματίας Θετικός Εκπαιδευτής Σκύλων
Μέλος του APDT & full member of PDTE