Πρώιμη διάγνωση των νεοπλασιών κεφαλής και τραχήλου
Οι καρκίνοι κεφαλής και τραχήλου έχουν καλλίτερη πρόγνωση, αναλόγως τού πόσο νωρίς διαγιγνώσκονται. Ευτυχώς σχεδόν όλοι προσφέρονται για πρώιμη διάγνωση, είτε διότι δίνουν νωρίς συμπτώματα, είτε διότι η θέση τους είναι σχετικώς εξωτερική και προσιτή στην παρατήρηση. Όλοι πρέπει να γνωρίζουν τα πιθανά ύποπτα σημάδια τού καρκίνου, ώστε εγκαίρως να ζητούν ιατρική βοήθεια. Οι περισσότερο προλήψιμες αιτίες των νεοπλασιών αυτών είναι η χρήση καπνού, η παλινδρόμηση στομαχικών υγρών στο φάρυγγα/λάρυγγα (ΓΟΠ) και η μεγάλη έκθεση στον ήλιο.
Συμπτώματα των νεοπλασιών κεφαλής και τραχήλου
Αλλοίωση ή αλλαγή στη φωνή. Οι περισσότεροι λαρυγγικοί καρκίνοι προκαλούν αλλοίωση τής φωνής. Κάθε είδους βραχνάδα, ἢ άλλου είδους αλλοίωση, που διαρκεί περισσότερο από 2 εβδομάδες πρέπει να μάς οδηγεί στον ωτορινολαρυγγολόγο. Με τα σύγχρονα άκαμπτα και εύκαμπτα ενδοσκόπια η εξέταση τού λάρυγγα και υποφάρυγγα είναι απλή και ανώδυνη υπόθεση. Οι περισσότερες περιπτώσεις βραχνάδας δεν οφείλονται σε καρκίνο, αλλά αυτό δεν είναι λόγος εφησυχασμού, ιδίως όταν κάποιος καπνίζει ή πάσχει από παλινδρομική νόσο. Θυμίζουμε ότι η παλινδρόμηση που αφορά στον λάρυγγα είναι συνήθως σιωπηλή, έχει δηλαδή συμπτώματα που δύσκολα παρατηρούνται.
Αιμόπτυση. Συνήθως οφείλεται σε χρόνια βρογχίτιδα ἢ κάτι άλλο, εκτός από καρκίνο. Παρα ταύτα, νεοπλασίες τής μύτης, τού φάρυγγα, τού στόματος, των πνευμόνων κλπ μπορεί να πρωτοεμφανισθούν με αιμόπτυση. Αν μάλιστα επιμένει περισσότερο από λίγες μέρες ἢ επαναλαμβάνεται, πρέπει να δείτε ωτορινολαρυγγολόγο.
Διόγκωση στο στόμα. Τα περισσότερα νεοπλάσματα τής γλώσσης και τής στοματικής κοιλότητας προβάλλουν ως διογκώσεις που επιμένουν. Συνήθως είναι ανώδυνες μέχρι ενδεχομένως να μολυνθούν. Μπορεί και να αιμορραγήσουν. Αν παρουσιασθεί μια τέτοια ενδοστοματική διόγκωση ἢ μια εξέλκωση (πληγή), πρέπει να ανησυχήσουμε, ιδίως αν συνοδεύεται από διόγκωση στον τράχηλο (λαιμό).
Τραχηλική διόγκωση. Καρκίνοι που ξεκινούν από την κεφαλή ἢ τον τράχηλο μεθίστανται συνήθως στους τραχηλικούς λεμφαδένες, πολύ πριν επεκταθούν σε άλλα όργανα και περιοχές. Τραχηλική διόγκωσι που επιμένει περισσότερο από 2 εβδομάδες πρέπει να εξετάζεται από ωτορινολαρυγγολόγο το ταχύτερο. Φυσικά, δεν είναι όλες οι διογκώσεις καρκίνοι. Όμως οι διογκώσεις αυτές μπορεί να είναι η πρώτη εκδήλωση καρκίνου τού στόματος, τού φάρυγγα, τού λάρυγγα, τού θυρεοειδούς, τού δέρματος, των λεμφαδένων ἢ ακόμη και τού αίματος. Είναι γενικά ανώδυνες διογκώσεις που μεγαλώνουν.
Προβλήματα καταπόσεως. Ὁ καρκίνος τού φάρυγγα και τού οισοφάγου μπορεί να εκδηλωθεί με δυσκαταποσία στα στερεά, ακόμη και στα υγρά τρόφιμα. Μπορεί το φαγητό να κολλάει σε κάποιο σημείο, και κατόπιν ἢ να περνά προς τα κάτω, ἢ να ανεβαίνει στο στόμα. Αν αυτό επιμένει, πρέπει να επιληφθεί ὁ ωτορινολαρυγγολόγος ἢ γαστρεντερολόγος.
Δερματικές βλάβες. Ὁ συχνότερος καρκίνος κεφαλής και τραχήλου είναι το βασικοκυτταρικό καρκίνωμα τού δέρματος. Πρόκειται για το λιγότερο κακόηθες νεόπλασμα. Εμφανίζεται συνήθως στις εκτεθειμένες στον ήλιο δερματικές περιοχές, δηλαδή το πτερύγιο τού αυτιού, το μέτωπο, το κάτω χείλος κλπ. Μπορεί να εξελκώνεται, να ματώνει ή να παρουσιάζει αλλαγή χρώματος. Όμως ένα σπυρί στο κάτω χείλος, στο πρόσωπο ἢ στο πτερύγιο τής μύτης ἢ τού αυτιού, που επιμένει, πρέπει να μάς κάνει να σκεφθούμε την πιθανότητα ακανθοκυτταρικού καρκίνου. το κακόηθες μελάνωμα προκαλεί κυρίως μαύρες κηλίδες ἢ διογκώσεις στο δέρμα, σπανίως και σε βλεννογόνους. Ελιές ἢ θηλωματώδεις βλάβες, που αλλάζουν χρώμα (μαυρίζουν) και συμπεριφορά (μεγαλώνουν, ματώνουν), μπορεί να κρύβουν ένα μελάνωμα.
Πόνος στο αφτί, που επιμένει. Μόνιμος πόνος στο αυτί, ιδίως κατά την κατάποση, μπορεί να σημαίνει λοίμωξη ἢ νεοπλασία τού φάρυγγα. Ακόμη πιο ύποπτη είναι η ωταλγία, όταν συνοδεύεται από βραχνάδα, δυσκαταποσία ἢ τραχηλική διόγκωση. σε τέτοιες περιπτώσεις χρειάζεται εξέταση από ωτορινολαρυγγολόγο.
Μονόπλευρη συλλογή υγρού στο μέσο ους, σε ενήλικα. Ἡ συλλογή υγρού στο μέσο οὖς προκαλεί μέτρια βαρηκοΐα αγωγής. Είναι συχνότατη στα παιδιά, στα οποία συνυπάρχει φλεγμονή, πρόκειται δηλαδή για ωτίτιδα. Όταν αφορά όμως ενήλικα και είναι μονόπλευρη, τότε ὁ ωτορινολαρυγγολόγος πρέπει απαραιτήτως να σκεφθεί τον καρκίνο τού ρινοφάρυγγα και άλλα σοβαρά νοσήματα, όπως πχ κοκκιωματώσεις (πχ Wegener), ιδίως επί υποτροπής.
Ομάδες υψηλού κινδύνου
Το 90% των καρκίνων κεφαλής και τραχήλου εκδηλώνεται μετά από μακροχρόνια έκθεση τού πάσχοντος σε συγκεκριμένους παράγοντες. Ἡ χρήση καπνού σε οποιαδήποτε μορφή, η κατάχρηση οινοπνευματωδών (ιδίως μαζί με κάπνισμα) συνδέονται στενά με καρκίνο τού στόματος, τού φάρυγγα, του λάρυγγα και τής γλώσσης. Ειδικότερα, το κάπνισμα πούρων συνδέεται με καρκίνο των χειλέων, ενώ το κάπνισμα πίπας περισσότερο με τον καρκίνο τού φάρυγγα. σε μη καπνιστές, μη πότες Οι καρκίνοι αυτοί είναι σχεδόν άγνωστοι. Τα τελευταία χρόνια η παλινδρόμηση γαστρικών υγρών εξετόπισε το κάπνισμα από την πρώτη θέση στη δεύτερη. Πρέπει όμως να σημειωθεί ότι το κάπνισμα και το οινόπνευμα χειροτερεύουν την παλινδρόμηση. Ἡ παρατεταμένη έκθεση στον ήλιο συνδέεται αιτιολογικά με καρκίνους τού δέρματος. Συνιστάται η χρήση αντηλιακών με υψηλό δείκτη προστασίας, ακόμη και με συννεφιά, καθώς και η καλή κάλυψη τού σώματος με τα ρούχα, καπέλο κλπ.
Τί πρέπει να κάνετε
Τα οδηγά συμπτώματα κινδύνου που αναφέρθηκαν μπορούν να εμφανισθούν και από άλλα αίτια, εκτός τού καρκίνου. Γι’ αυτό δεν χρειάζεται ούτε πανικός, ούτε και εφησυχασμός. Όμως δεν μπορείτε να ξέρετε χωρίς εξέταση από εδικό. Εάν υπάρξει κάποιο από αυτά, επισκεφτείτε το γιατρό σας.
Να θυμάστε ότι τα νεοπλάσματα τής περιοχής κεφαλής και τραχήλου προσφέρονται για έγκαιρη διάγνωση. Αν κάποιος έχει την ατυχία να νοσήσει, να μη χάσει αυτό τουλάχιστον το πλεονέκτημα, καθυστερώντας από φόβο. Η θεραπεία έχει καλλίτερα αποτελέσματα, όσο νωρίτερα διαγνωσθεί το νόσημα.
Χειρουργός Ωτορινολαρυγγολόγος