Το τελευταίο διάστημα στην Αμερική ξαναήρθε στην επικαιρότητα μια «παλιά γνώριμος» η δίαιτα Atkins. Θα αναλύσουμε τη φιλοσοφία της δίαιτας και θα εξηγήσουμε το βαθμό επικινδυνότητας της ώστε όποιος αποφασίσει να την εφαρμόσει να έχει μια ολοκληρωμένη γνώμη των συνεπειών της.

Φιλοσοφία της δίαιτας

Δίνουμε στον οργανισμό ελάχιστη ποσότητα υδ/κων (<5% της ΗΔΠ) περιορίζοντας την πρόσληψη ψωμιού, μακαρονιών, πατάτας, λαχανικών με υδατάνθρακες, φρούτων και γάλακτος. Ο άνθρωπος τρέφεται κυρίως από κρέας, ψάρια, κοτόπουλο, αυγό, βούτυρο, τυρί και επιτρέπονται δύο μικρές πράσινες σαλάτες ημερησίως με λαχανικά μικρής περιεκτικότητας σε υδ/κες (χόρτα, κολοκυθάκια, μαρούλι κα) δηλαδή κατά βάση με λιπαρά και πρωτεΐνες, έτσι ώστε περίπου το 60% και το 30% της ΗΔΠ (Ημερήσιας Διαιτητικής Πρόσληψης) αντίστοιχα να προέρχεται από αυτές τις πηγές.

Οι υποστηρικτές της δίαιτας διατείνονται ότι η έλλειψη υδ/κων, που διεγείρουν την έκκριση ινσουλίνης που με τη σειρά της αυξάνει την αποθήκευση λίπους, δεν δίνει τη δυνατότητα στον οργανισμό να δημιουργήσει λίπος και συνεπώς μόνο «καίει» από το ήδη υπάρχον (κάτι βέβαια που δεν ισχύει καθώς και οι πρωτεΐνες διεγείρουν την έκκριση ινσουλίνης).

Πως πραγματικά χάνεται το βάρος.

Στην αρχή παρατηρείται γρήγορη απώλεια βάρους λόγω της αυξημένης διούρησης εξ’αιτίας της μειωμένης πρόσληψης υδ/κων, της απώλειας νατρίου, της διάσπασης των αποθηκών γλυκογόνου και της κέτωσης. Στη συνέχεια, η απώλεια διατηρείται καθώς η προκαλούμενη κέτωση μειώνει την όρεξη και κατ’επέκταση την πρόσληψη τροφής. Η μειωμένη πρόσληψη τροφής συνεχίζεται εξ’αιτίας της μικρής ποικιλίας τροφίμων και των περιορισμένων επιλογών. Συμπερασματικά η αποτελεσματικότητα της δίαιτας συνίσταται κατά βάση στη διουρητική της δράση στα πρώτα στάδια και στη μειωμένη ενεργειακή πρόσληψη λόγω της μονοτονίας στην επιλογή τροφών στη συνέχεια.

Μειονεκτήματα
 

• Η μεγάλη κατανάλωση κρέατος σχετίζεται και με μεγάλη πρόσληψη λίπους και μάλιστα κορεσμένου. Ερευνητικά δεδομένα υποστηρίζουν την συσχέτιση κορεσμένου λίπους με αυξημένα επίπεδα χοληστερόλης, LDL και καρδιαγγειακά επεισόδια. Αυτό επιτείνεται και με τη μειωμένη πρόσληψη τροφών πλούσιες σε διαιτητικές ίνες (όσπρια, φρούτα κα) χαρακτηριστικό της δίαιτας Atkins, που αποδεδειγμένα βελτώνουν το λιπιδαιμικό προφίλ γενικότερα. Μία δίαιτα Atkins 1600 kcal περιλαμβάνει 46.5 γρ κορεσμένου λίπους, 923 mg χοληστερόλης και μόνο 4 γρ διαιτητικών ινών, που οδηγεί σε αύξησης της χοληστερόλης αίματος κατά 26% περιπου, ενώ μακροχρόνια εφαρμογή της δίαιτας αυξάνει τον κίνδυνο καρδιοπαθειας περισσότερο από 50%. Μάλιστα σε πρόσφατη ανακοίνωση του ο Αμερικανικός Σύλλογος Καρδιολόγων αποτρέπει την εφαρμογή τέτοιων διαιτών τονίζοντας την επιβαρυντική δράση στα καρδιαγγειακά νοσήματα
• Η αυξημένη πρόσληψη νατρίου σε συνδυασμό με τη μειωμένη πρόσληψη διαιτητικών ινών αυξάνουν την αρτηριακή πίεση.
• Τροφές όπως το κρέας, τα θαλασσινά, το αυγό είναι πλούσια σε πουρίνες που ως γνωστό μεταβολίζονται σε ουρικό οξύ που δημιουργεί ουρική αρθρίτιδα, ειδικότερα σε άτομα που έχουν μια προδιάθεση.
• Η αυξημένη πρόσληψη πρωτεϊνών σχετίζεται με μειωμένη απορρόφηση ασβεστίου που μπορεί να οδηγήσει σε οστεπόρωση.
• Επιβαρύνεται η λειτουργία νεφρών καθώς η αποβολή του αζώτου (ως προιόν καταβολισμού των πρωτεϊνών) γίνεται με τη μορφή της ουρίας από τα νεφρά.
• Ο αποκλεισμός από το διαιτολόγιο τροφών όπως τα όσπρια, δημητριακά ολικής άλεσης, τα φρούτα, το κόκκινο κρασί, ορισμένα λαχανικά αυξάνουν το κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου, καθώς αυτές οι τροφές, πλούσιες σε αντιοξειδωτικά συστατικά (βιταμίνες, ιχνοστοιχεία, φλαβονοειδή κα) φαίνεται να αποτελούν την κύρια προστατευτική ασπίδα του οργανισμού κατά του καρκίνου.
• Το μη ισσοροπημένο διαιτολόγιο δημιουργεί γενικότερα ελλέιψεις σε θρεπτικά συστατικά.
• Τέλος ο περιορισμός στην επιλογή των τροφών αυξάνει το αίσθημα της στέρησης (που ούτως η άλλως υπάρχει σε μια δίαιτα) με αποτέλεσμα να αυξάνονται οι πιθανότητες εμφάνισης νευρολογικών συμπτωμάτων όπως κατάθλιψη, μελαγχολία, επιθετικότητα κα.

Αποτελεσματικότητα

Πολλές έρευνες έχουν δείξει την αποτελεσματικότητα των διαιτών με χαμηλή περιεκτικότητα σε υδ/κες. Τα αποτελέσματα μάλιστα είναι θεαματικά στην αρχή λόγω της αυξημένης διούρησης, ενώ όταν αυτές ακολουθούνται για μεγαλύτερο διάστημα (3-6 μήνες) η απώλεια βάρους στον διαιτητικό περιορισμό και μόνο (λόγω της μονοτονίας των φαγητών) και όχι σε άλλους «μαγικούς» τρόπους. Θα πρέπει όμως να τονιστεί ότι σύμφωνα με τον WHO επιτυχημένη απώλεια βάρους είναι εκείνη κατά την οποία επιτυγχάνεται απώλεια μεγαλύτερη του 10% περίπου του αρχικού βάρους και διατήρηση του αποτελέσματος για μεγάλο χρονικό διάστημα. Στις δίαιτες αυτού του τύπου δεν γίνονται αναφορές από τους υποστηρικτές τους για μεγάλα χρονικά διάστημα καθώς είναι κοινός τόπος στην παγκόσμια βιβλιογραφία ότι ο διαιτητικός περιορισμός οδηγεί σε αυξημένα υπερφαγικά επεισόδια, ορισμένες φορές σε βουλιμία και σε κάθε περίπτωση σε επαναπρόσληψη βάρους.

Γίνεται λοιπόν σαφές ότι το μυστικό στο αδυνάτισμα κρύβεται πίσω από την υπέρβαση της ανυπόμονης φύσης του ανθρώπου. Το προϊόν «δίαιτα Atkins» στηρίζει την επιτυχία του (ιδιαίτερα στην Αμερική) τόσο στην ευπιστία των υπέρβαρων/παχύσαρκων να χάσουν γρήγορα τα κιλά τους, όσο και στην ελλιπή ενημέρωση από τους ειδικούς διαιτολόγους για την επικινδυνότητα τέτοιων προγραμμάτων. Αυτή τη στιγμή το μοντέλο της Αλλαγής Διατροφικής Συμπεριφοράς σε συνδυασμό με δίαιτες ενεργειακού υπολείμματος (και όχι τυποποιημένες υποθερμιδικές δίαιτες) φαίνεται να αποτελούν την ουσιαστική λύση για την επίλυση ενός προβλήματος στις μέρες τείνει να πάρει επιδημικές διαστάσεις.

Πηγή: www.nutrimed.gr

Παπαλαζάρου Αναστάσιος MSc

Κλινικός Διαιτολόγος-Διατροφολόγος