Ίσως να μη ξέρετε ότι το οινόπνευμα (ή αλκοόλ) αποτελεί φυσιολογικό συστατικό του σώματος και βρίσκεται στο αίμα μας σε αναλογία μικρότερη από 1,5 χιλιοστό του γραμμαρίου ανά λίτρο. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι βρισκόμαστε συνεχώς υπό την επίδραση του αλκοόλ, με όλες τις συνέπειες – ευχάριστες και δυσάρεστες – που προκύπτουν από αυτή την κατάσταση.
Για την πραγματοποίηση αυτού του στόχου θα πρέπει το οινόπνευμα στο αίμα να φτάσει και να ξεπεράσει τα 800 χιλιοστά του γραμμαρίου ανά λίτρο, πράγμα που επιτυγχάνεται μόνο με την πρόσληψή του με τη μορφή του αλκοολούχου ποτού. Το οινόπνευμα φαίνεται να έχει συντροφέψει τον άνθρωπο, από τους προϊστορικούς χρόνους μέχρι σήμερα, σε ολόκληρη την ιστορία του πάνω στη Γη.
Χρησιμοποιήθηκε σαν θρεπτική ουσία για την παροχή ενέργειας, ως ευφραντικό, ορεξιογόνο, διεγερτικό, καταπραϋντικό, ηρεμιστικό, παυσίπονο, αναισθητικό, ναρκωτικό, παραισθησιογόνο, διευκολυντικό της κοινωνικής και της …αντικοινωνικής συμπεριφοράς, της εκδήλωσης του θάρρους, του θράσους, της τόλμης και της γενναιότητας, τροφή της φαντασίας, της έμπνευσης και της ευφορίας. Είναι επίσης γνωστό ότι ενεργοποιεί και ενισχύει σε αφάνταστο βαθμό την αυτοπεποίθηση του ατόμου, με αποτέλεσμα τη χονδροειδή υπερεκτίμηση των φυσικών, των σεξουαλικών και των πνευματικών του δυνατοτήτων!
Μολαταύτα, τόσο η χρήση όσο και ιδιαίτερα η κατάχρησή του, συνακολουθούνται από δεινά ουκ ολίγα! Έτσι, το οινόπνευμα συμβάλλει ουσιαστικά στη μεγάλη αύξηση των τεσσάρων από τις δέκα κύριες αιτίες θανάτου στη σύγχρονη κοινωνία, δηλαδή την κίρρωση του ήπατος, τα τροχαία και άλλα ατυχήματα, τις αυτοκτονίες και τις ανθρωποκτονίες. Εξάλλου, δεν είναι αμέτοχο στη γένεση ορισμένων καρκίνων, καθώς και την πρόκληση και την επιδείνωση διαταραχών και νόσων του κυκλοφορικού, του γαστρεντερικού, του νευρικού και του γεννητικού συστήματος.
Από τα παραπάνω προκύπτει ότι το οινόπνευμα αποτελεί μια πολυδύναμη θρεπτική ουσία, η οποία δεν προσφέρει απλά θερμίδες (7 kcal/gram), αλλά κατά κύριο λόγο επενεργεί σαν δραστική φαρμακευτική ουσία, με επιδράσεις, τόσο στο σωματικό όσο και στο πνευματικό – ψυχικό, διανοητικό επίπεδο. Αυτές οι τελευταίες επιδράσεις είναι, κατά τη γνώμη μου και οι σημαντικότερες, αφού εύκολα μπορεί κανένας να καταλάβει τις ασύλληπτες προεκτάσεις και επιπτώσεις τους στην προσωπική ζωή του καθενός μας, καθώς και στις διαπροσωπικές μας σχέσεις.
Οι επιδράσεις του οινοπνεύματος στη ψυχική, πνευματική και διανοητική σφαίρα αποτελούν συνέπεια τη φυσικής επίδρασής του στο νευρικό σύστημα, και συγκεκριμένα στο φλοιό του εγκεφάλου. Ο ακριβής μηχανισμός αυτής της επίδρασης δεν είναι γνωστός, από τα αποτελέσματα όμως συμπεραίνεται ότι, σε γενικές γραμμές, το οινόπνευμα περιορίζει είτε και καταργεί τις αναστολές, όσον αφορά τη συμπεριφορά του ατόμου, με αποτέλεσμα οι εκδηλώσεις γενικά να καθίστανται περισσότερο αυθόρμητες και δηλωτικές των πραγματικών προθέσεων και των μύχιων επιδιώξεων του ατόμου.
“Οίνος κάτοπτρον νοός” έλεγαν οι αρχαίοι μας πρόγονοι. Αφού λοιπόν η επίδραση του οινοπνεύματος είναι τόσο σημαντική στη ζωή μας, αξίζει τον κόπο να ρίξουμε μια ματιά στη
φυσιολογία της πρόσληψης και του μεταβολισμού αυτής της ουσίας, με σκοπό την αξιοποίηση αυτής της γνώσης για το καλό μας. Ο βαθμός της επίδρασης του οινοπνεύματος στο νευρικό μας σύστημα εξαρτάται από τη συγκέντρωσή του στα υγρά του σώματος και όχι από το ολικό ποσό που έχει προσληφθεί από το στόμα. Με τη σειρά της, αυτή η συγκέντρωση εξαρτάται : (1) από το ρυθμό της απορρόφησης του οινοπνεύματος από το γαστρεντερικό σωλήνα προς το αίμα, (2) από τον όγκο του νερού του σώματος, μέσα στο οποίο αραιώνεται μετά την απορρόφησή του από το γαστρεντερικό σωλήνα, και (3) από το ρυθμό του μεταβολισμού του οινοπνεύματος σε άλλες, μη τοξικές για το νευρικό σύστημα ουσίες.
Η απορρόφηση γίνεται από ολόκληρο σχεδόν τον πεπτικό σωλήνα, και συγκεκριμένα από το βλεννογόνο του στόματος, του φάρυγγα και του οισοφάγου, του στομάχου και του λεπτού εντέρου. Αυτή η απορρόφηση είναι παθητική, και εξαρτάται κυρίως από τη διαφορά συγκέντρωσης του οινοπνεύματος μεταξύ του γαστρεντερικού σωλήνα και του αίματος που κυκλοφορείται μέσα από τα τριχοειδή του εντερικού τοιχώματος, καθώς και από την ταχύτητα αυτής της κυκλοφορίας.
Βέβαια, η ταχύτερη απορρόφηση και, κατά συνέπεια, και το μεγαλύτερο ποσό απορροφάται από το δωδεκαδάκτυλο και τη νήστιδα. Γι’ αυτό, όσο πιο γρήγορα το οινόπνευμα διοχετευθεί από το στομάχι στο δωδεκαδάκτυλο, τόσο πιο γρήγορα απορροφάται, με συνέπεια τη μεγαλύτερη συγκέντρωσή του στο αίμα και στα υπόλοιπα υγρά του σώματος.
Εξάλλου, η απορρόφηση είναι τόσο ταχύτερη όσο πιο γρήγορα το ποτό διοχετεύεται από το στομάχι στο έντερο. Η καθυστέρηση λοιπόν της κένωσης του στομάχου προς το έντερο υποβοηθεί, κατά πολύ, στην ηπιότερη επενέργεια του οινοπνεύματος, πράγμα μάλλον επιθυμητό και ευχάριστο. Ο καλύτερος τρόπος για να πετύχουμε αυτό το σκοπό είναι να πίνουμε μόνο με γεμάτο στομάχι, και ακόμα καλύτερη είναι η λήψη οποιουδήποτε λίπους πριν από το ποτό (ένα κομμάτι βούτυρο, μια κουταλιά λάδι, κλπ).
Το λίπος στο στομάχι καθυστερεί κατά πολύ την προώθηση του περιεχομένου προς το λεπτό έντερο, και κατά συνέπεια περιορίζει, σε μεγάλο βαθμό, το ρυθμό απορρόφησης του οινοπνεύματος προς το αίμα.Το οινόπνευμα, μετά την απορρόφηση, κατανέμεται σε ολόκληρο το νερό του σώματος, εξωκυττάριο και ενδοκυττάριο. Αυτό σημαίνει ότι όσο περισσότερο είναι αυτό το νερό, τόσο μικρότερη θα είναι και η συγκέντρωση του οινοπνεύματος, και τόσο ηπιότερη θα είναι η επίδρασή του στον εγκέφαλο
Συμπέρασμα: Όσο αραιότερο είναι το οινόπνευμα μέσα στο γαστρεντερικό μας σωλήνα, τόσο βραδύτερα απορροφάται, και η επίδρασή του είναι ηπιότερη. Αυτό σημαίνει ότι η απορρόφησή του από τη μπύρα (περιεκτικότητα σε οινόπνευμα 5% περίπου) γίνεται με βραδύτερο ρυθμό σε σύγκριση με την απορρόφηση από το κρασί (περιεκτικότητα σε οινόπνευμα 10 – 12% περίπου), ενώ βέβαια η απορρόφηση από ουίσκι, βότκα, ρούμι και συναφή (περιεκτικότητα σε οινόπνευμα 40 – 60% περίπου), γίνεται με ταχύτατο ρυθμό.
Το οινόπνευμα μεταβολίζεται στον οργανισμό, κατά μέγιστο ποσοστό στο συκώτι, σε ακεταλδεϋδη, η οποία στη συνέχει μετατρέπεται σε οξεικό οξύ, και τελικά σε διοξείδιο του άνθρακα και νερό, με τρία διαφορετικά ενζυμικά συστήματα, από τα οποία το σημαντικότερο είναι το σύστημα της αλκοολικής αφυδρογονάσης. Στα διάφορα άτομα διαπιστώθηκαν διαφορές όσον αφορά τη δραστηριότητα αυτών των ενζύμων, γεγονός που ερμηνεύει, κατά κάποιο τρόπο, και τις διαφορές που παρατηρούνται στην ανθεκτικότητά τους στο ποτό.
Εκείνο όμως που αποτέλεσε πραγματική έκπληξη είναι η σχετικά πρόσφατη ανακοίνωση από ομάδα Ιταλών και Αμερικανών ερευνητών, σύμφωνα με την οποία στη γυναίκα, το ένζυμο αλκοολική αφυδρογονάση περιέχεται στο βλεννογόνο του στομάχου σε πολύ μικρότερη ποσότητα σε σύγκριση με τον άνδρα.
Φυσιολογικά, ποσοστό 20% περίπου από το οινόπνευμα που πίνουμε διασπάται στο στομάχι με την επίδραση αυτού του ενζύμου, με συνέπεια τελικά να προσφέρεται για απορρόφηση προς το αίμα μόνο το υπόλοιπο. Στη γυναίκα όμως αυτό δεν συμβαίνει σε τόσο μεγάλη έκταση, με συνέπεια να απορροφάται προς το αίμα πολύ μεγαλύτερο ποσοστό από το οινόπνευμα που πίνει, με όλες τις συνακόλουθες συνέπειες. Αν λοιπόν ληφθεί υπόψη (1) το συνήθως μικρότερο σωματικό βάρος της γυναίκας, καθώς και η μεγαλύτερη περιεκτικότητα του γυναικείου σώματος σε λίπος, παράγοντες που περιορίζουν δραστικά το ποσό του νερού μέσα στο οποίο αραιώνεται το οινόπνευμα μετά την απορρόφησή του, και (2) η πολύ περιορισμένη δραστηριότητα της αλκοολικής αφυδρογονάσης στο στομάχι, καταλαβαίνουμε γιατί η γυναίκα μεθάει ευκολότερα από τον άνδρα. Πράγματι, η επίδραση ενός ποτηριού αλκοολούχου ποτού στη γυναίκα είναι περίπου ίδια με την επίδραση δυο ποτηριών στον άνδρα!
Να λοιπόν, που επιτέλους βρέθηκε να υπάρχει και κάποια ανισότητα ανάμεσα στα δυο φύλα, τουλάχιστον όσον αφορά τη δαπάνη που απαιτείται για να μεθύσουν!
Ομότιμος Καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών,
Ιατρική Σχολή