Η διατροφή αποτελεί έναν σημαντικό παράγοντα υγείας και επηρεάζει όλες τις λειτουργίες στον άνθρωπο, με θετικό ή αρνητικό τρόπο. Παρακάτω θα αναφερθούν σημαντικά στοιχεία που εμπλέκονται στην σωστή λειτουργία των πνευμόνων σε σχέση με τις διατροφικές μας συνήθειες.

Η διατροφή αποτελεί έναν σημαντικό παράγοντα υγείας και επηρεάζει όλες τις λειτουργίες στον άνθρωπο, με θετικό ή αρνητικό τρόπο. Παρακάτω θα αναφερθούν σημαντικά και χρήσιμα στοιχεία που εμπλέκονται στην σωστή λειτουργία των πνευμόνων σε σχέση με τις διατροφικές μας συνήθειες.

Η διατροφή μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την υγεία των πνευμόνων μας προκαλώντας:

• Φλεγμονή των αεραγωγών
• Αλλεργικές αντιδράσεις
• Οξειδωτικό στρες
• Παχυσαρκία, η οποία μπορεί να επιδεινώσει τα αναπνευστικά προβλήματα

Αντιθέτως η διατροφή μπορεί να επιδράσει θετικά στην υγεία των πνευμόνων μας με πολλούς τρόπους, όπως:

• Καταπολεμώντας το οξειδωτικό στρες
• Προσφέροντας αντιφλεγμονώδη δράση
• Βοηθώντας στη διατήρηση φυσιολογικού βάρους
• Βοηθώντας στη χαλάρωση των αεραγωγών
• Βοηθώντας στη μείωση του κινδύνου για καρκίνο

Για να αντιληφθούμε πληρέστερα τις επιδράσεις αυτές της διατροφής στο σώμα και ιδιαίτερα τους πνεύμονές μας θα πρέπει να κατανοήσουμε τις παρακάτω διαδικασίες που συμβαίνουν στον οργανισμό μας.

Φλεγμονή

Η φλεγμονή αποτελεί φυσική αντίδραση του υγιούς σώματος σε ξένες ουσίες. Τα συμπτώματά της είναι η ερυθρότητα, το πρήξιμο, ο πόνος και η θερμότητα. Η φλεγμονή στους πνεύμονες χαρακτηρίζεται από πρησμένες και υπερβολικά ευαίσθητες αναπνευστικές οδούς.

Η μακροχρόνια φλεγμονή προκαλείται από παρατεταμένη έκθεση σε ξένες ουσίες. Η μακροχρόνια φλεγμονή παρατηρείται στη Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ) λόγω παρατεταμένης έκθεσης στον καπνό του τσιγάρου. Σε μια άλλη νόσο, το Άσθμα, το ανοσοποιητικό σύστημα βρίσκεται σε κατάσταση υπερευαισθησίας οπότε δημιουργείται φλεγμονή από αντίδραση σε μια φυσιολογικά αβλαβή ουσία, η οποία προκαλεί αλλεργία.

Αλλεργικές αντιδράσεις

Η αλλεργική αντίδραση αποτελεί υπερβολική ανοσιακή απόκριση σε μια ουσία που γενικά είναι αβλαβής, όπως η γύρη. Το αποτέλεσμα είναι φλεγμονή, βλάβη στα εσωτερικά τοιχώματα των αναπνευστικών οδών και σύσφιξη των μυών, προκαλώντας στένωση των αναπνευστικών οδών.

Οξειδωτικό στρες

Καθημερινά εισπνέουμε την απίστευτα μεγάλη ποσότητα των 15 κυβικών μέτρων αέρα. Στον αέρα που αναπνέουμε υπάρχουν πολλοί παράγοντες που μπορούν να επηρεάσουν τους πνεύμονές μας, όπως ο καπνός του τσιγάρου, ρυπογόνες ουσίες και μικρόβια. Οι παράγοντες αυτοί μπορούν να βλάψουν τους πνεύμονες μέσω μιας διαδικασίας που αποκαλείται «οξειδωτικό στρες».

Στο πλαίσιο της διαδικασίας παραγωγής ενέργειας από οξυγόνο μέσω των κυττάρων του σώματος, παράγουμε με φυσικό τρόπο χημικές ουσίες που αποκαλούνται ελεύθερες ρίζες. Ορισμένες φορές τα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος του σώματος τις δημιουργούν επί τόπου για να εξουδετερώσουν ιούς και βακτηρίδια. Ωστόσο διάφοροι περιβαλλοντικοί παράγοντες, όπως η ρύπανση, ο καπνός του τσιγάρου και οι λοιμώξεις, μπορούν επίσης να προκαλέσουν την παραγωγή ελεύθερων ριζών.

Πολύ μεγάλος αριθμός από αυτές τις ελεύθερες ρίζες στο σώμα μπορεί να βλάψει κύτταρα, ιστούς, ή όργανα, και αυτή η διαδικασία ορίζεται ως οξειδωτικό στρες

Πως μπορεί η διατροφή να επηρεάσει αρνητικά τους πνεύμονές μας

Αλάτι

Η συνιστώμενη ημερήσια πρόσληψη αλατιού είναι περίπου 5-6 γραμμάρια. Οι περισσότεροι άνθρωποι όμως υπερβαίνουν κατά πολύ αυτή την ποσότητα.

Έχει αποδειχτεί ότι τα υψηλά επίπεδα αλατιού επηρεάζουν τους ασθματικούς προκαλώντας σύσφιξη των μυών στις αναπνευστικές οδούς, μειώνοντας τη ροή του αίματος στους πνεύμονες και επηρεάζοντας ορισμένες από τις συνήθεις διαδικασίες που διενεργούνται μέσα στους πνεύμονες.

Η υψηλή πρόσληψη αλατιού προκαλεί επίσης κατακράτηση υγρών, η οποία δυσχεραίνει την αναπνοή σε ορισμένα άτομα.

Προσοχή χρειάζεται σε πολλές από τις τροφές που καταναλώνουμε γιατί περιέχουν ήδη μεγάλες ποσότητες αλατιού, ειδικά οι τυποποιημένες τροφές και οι κονσέρβες.

Πρόσθετα τροφίμων

Ορισμένα κοινά πρόσθετα τροφίμων μπορούν να προκαλέσουν κρίση σε άτομα με άσθμα. Μεταξύ αυτών είναι η ταρταζίνη (κίτρινη χρωστική που χρησιμοποιείται σε χρωματιστά αεριούχα ποτά, σάλτσες και γλυκά), το όξινο γλουταμινικό νάτριο ή αλλιώς MSG (ενισχυτικό γεύσης σε πικάντικα σνακ, σάλτσα κρέατος, σάλτσα σόγιας και έτοιμες σούπες) και οι θειώδεις ενώσεις (συντηρητικό που χρησιμοποιείται συχνά σε τυποποιημένα τρόφιμα όπως εμφιαλωμένο κρασί, χυμοί φρούτων, κονσέρβες ψαριού και ξηροί καρποί).

Τρανς και ωμέγα-6 λιπαρά οξέα

Τα τελευταία χρόνια έχουν σημειωθεί πολλές αλλαγές στη διατροφή των Ελλήνων. Μια από τις πιο σημαντικές είναι η ποσότητα των ωμέγα-6 και των τρανς-λιπαρών οξέων που καταναλώνουν.

Τα τρανς-λιπαρά οξέα (ή τρανς-λιπαρά) δημιουργούνται από τη βιομηχανική επεξεργασία ακόρεστων λιπαρών, τα οποία ενισχύουν την ανθεκτικότητα του λίπους κατά την παραγωγή των τροφίμων, δίνοντας μεγαλύτερη διάρκεια ζωής στα τρόφιμα. Τα τρανς-λιπαρά οξέα ούτε μας χρειάζονται ούτε ωφελούν την υγεία μας, αντίθετα συμβάλλουν σε καρδιοπάθειες.

Τα ωμέγα-6 λιπαρά οξέα, αν και είναι απαραίτητα στη διατροφή μας καταναλώνονται σε πολύ μεγαλύτερο ποσοστό από τα ωμέγα-3 λιπαρά οξέα. Η πληθώρα ωμέγα-6 στη διατροφή μας επίσης συμβάλλει σε καρδιοπάθειες.

Τα τρανς-λιπαρά οξέα και η πληθώρα ωμέγα-6 λιπαρών οξέων μπορούν επίσης να επηρεάσουν τους πνεύμονες, μεταβάλλοντας την απόκριση του σώματος σε φλεγμονές και καθιστώντας τους οργανισμούς μας πιο ευάλωτους σε λοιμώξεις.

Τα τρανς-λιπαρά οξέα τα βρίσκουμε σε ψημένα προϊόντα όπως μπισκότα και κέικ όπως και στο γρήγορο φαγητό.

Τα ωμέγα-6 λιπαρά οξέα τα βρίσκουμε στα φυτικά έλαια όπως ηλιέλαιο, αραβοσιτέλαιο και αραχιδέλαιο.

Τα υπέρβαρα άτομα

Τα παχύσαρκα ή υπέρβαρα άτομα έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να παρουσιάσουν άσθμα. Υπολογίζεται ότι το 15-38% των περιπτώσεων άσθματος θα μπορούσαν να αποτραπούν σε παχύσαρκους ενήλικες.

Τα υπέρβαρα ή παχύσαρκα άτομα αντιμετωπίζουν μεγαλύτερο κίνδυνο να παρουσιάσουν αποφρακτική υπνική άπνοια. Αυτό οφείλεται στους περιορισμούς που προκαλούνται στις αναπνευστικές οδούς, λόγω υπερβολικού λίπους, γύρω από τον αυχένα.

Πως μπορεί η διατροφή να επηρεάσει θετικά τους πνεύμονές μας

Αντιοξειδωτικά

Μπορούμε να καταπολεμήσουμε τη ζημιά που προκαλείται στον οργανισμό μας από τα οξειδωτικό στρες καταναλώνοντας τροφές πλούσιες σε αντιοξειδωτικά. Τα αντιοξειδωτικά «καθαρίζουν» αποτελεσματικά τις ελεύθερες ρίζες και έτσι αποτρέπουν την πρόκληση βλάβης από αυτές.

Αντιοξειδωτικές ουσίες είναι η βιταμίνη C (εσπεριδοειδή, ακτινίδιο, μπρόκολο, πράσινες πιπεριές), το β-καροτένιο (βερίκοκα, μάνγκο, καρότα, πιπεριές, σπανάκι), η βιταμίνη Ε (σπόροι, τα φύτρα του σταριού, αμύγδαλα, φιστίκια), το λυκοπένιο (ντομάτες) και το σελήνιο (σπόροι, θαλασσινά).

Ωμέγα-3 λιπαρά οξέα

Τα ωμέγα-3 λιπαρά οξέα είναι απαραίτητα για την υγεία μας αλλά δεν περιλαμβάνονται επαρκώς στη διατροφή των περισσότερων. Τα ωμέγα-6 λιπαρά οξέα είναι εξίσου απαραίτητα αλλά καταναλώνονται κατά κόρον. Η ιδανική αναλογία σε ωμέγα-6 και ωμέγα-3 στη διατροφή μας είναι 4 προς 1. Ωστόσο η μέση αναλογία στη σύγχρονη διατροφή πλησιάζει το 20 προς 1.

Τα ωμέγα-3 λιπαρά οξέα βοηθούν στον έλεγχο της ανάπτυξης των καρκινικών κυττάρων. Επίσης παρουσιάζουν αντιφλεγμονώδη δράση με μείωση της παραγωγής κυττάρων που συμμετέχουν στις ασθματικές και αλλεργικές αντιδράσεις. Πηγές ωμέγα-3 λιπαρών οξέων αποτελούν τα λιπαρά ψάρια, τα οστρακόδερμα, η σόγια και τα φυλλώδη λαχανικά.

Μαγνήσιο

Το μαγνήσιο είναι απαραίτητο για την υγεία. Το μαγνήσιο συμβάλλει στη λειτουργία των ενζύμων. Μπορεί επίσης να βοηθήσει τους μύες στις αναπνευστικές μας οδούς να χαλαρώσουν και βοηθά στον έλεγχο της αντίδρασης του σώματός μας κατά την καταπολέμηση των λοιμώξεων. Πηγές μαγνησίου αποτελούν οι ξηροί καρποί, τα δημητριακά, οι σπόροι, τα καρότα, το σπανάκι και τα θαλασσινά.

Ισορροπημένη διατροφή

Η ισορροπημένη διατροφή με υψηλή πρόσληψη φρούτων, λαχανικών και ψαριών μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης πνευμονικών νόσων, ιδιαίτερα του άσθματος και της ΧΑΠ.

Παρά το γεγονός ότι η διατροφή και οι επιπτώσεις της στους πνεύμονές μας αποτελούν ακόμα αντικείμενο μελέτης, είναι σαφές ότι μπορούμε να βοηθήσουμε την υγεία των πνευμόνων μας κάνοντας τα εξής:

• Να έχουμε ισορροπημένη διατροφή με πολλά φρούτα, λαχανικά, ψάρια
• Να μειώσουμε την πρόσληψη αλατιού
• Να περιορίσουμε την ποσότητα των τρανς και των ωμέγα-6 λιπαρών οξέων στη διατροφή μας
• Να διατηρούμε το βάρος μας σε υγιές επίπεδο
• Να ασκούμαστε με μέτρο

Διατροφή και πνευμονοπάθειες

Τα άτομα με συγκεκριμένες πνευμονοπάθειες πρέπει να προσέχουν ιδιαίτερα τι τρώνε. Παρακάτω θα βρείτε παραδείγματα αναπνευστικών παθήσεων για τις οποίες έχει σημασία η διατροφή.

Άσθμα και διατροφή

Το άσθμα αποτελεί κοινή, χρόνια πάθηση κατά την οποία οι αναπνευστικές οδοί των πνευμόνων αναπτύσσουν φλεγμονή και στενεύουν, δημιουργώντας προβλήματα στην αναπνοή.

Μερικές τροφές μπορούν να προκαλέσουν συμπτώματα σε ορισμένους ασθματικούς προξενώντας αλλεργική αντίδραση (γάλα, αυγά και ξηροί καρποί).

Μερικές τροφές μπορούν να προκαλέσουν άσθμα ενισχύοντας τη φλεγμονή (λιπαρές τροφές).

Άλλες τροφές ελέγχουν τη φλεγμονή επειδή περιέχουν αντιφλεγμονώδη συστατικά (κρεμμύδια).

Τα άτομα που υποφέρουν από άσθμα και είναι παχύσαρκα παρουσιάζουν βελτίωση της νόσου τους όταν χάνουν βάρος.

Η καλά ισορροπημένη διατροφή βοηθά στην ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος και αποτρέπει κρυολογήματα που συχνά προκαλούν άσθμα.

Η μεγάλη κατανάλωση νερού είναι σημαντική καθώς βοηθά την παραγωγή υδαρούς βλέννας που απαλύνει το βήχα και αποτρέπει την αφυδάτωση που μερικές φορές συνδέεται με τις κρίσεις άσθματος.

ΧΑΠ και διατροφή

Η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ) προκαλείται από καταστροφή των αναπνευστικών οδών του πάσχοντος εξ΄ αιτίας του καπνίσματος, ακόμη και του παθητικού, σε συνδυασμό μερικές φορές με τη ρύπανση εσωτερικών ή υπαίθριων χώρων.

Η πρόσληψη αλατιού μπορεί να προκαλέσει κατακράτηση υγρών που δυσχεραίνει την αναπνοή στη ΧΑΠ.

Το υπερβολικό σωματικό βάρος επιδεινώνει τα συμπτώματα της νόσου καθώς η μεταφορά του πρόσθετου βάρους απαιτεί περισσότερο κόπο για το σώμα και αποτρέπει την πλήρη έκπτυξη των πνευμόνων.

Μερικά άτομα με ΧΑΠ ίσως αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα για να παραμείνουν στο φυσιολογικό βάρος τους, καθώς χρειάζονται επιπλέον θερμίδες για να αναπληρωθούν όσες καταναλώθηκαν με τη εργώδη λειτουργία της αναπνοής τους.

Μαρκάτος Μιλτιάδης

Πνευμονολόγος