Ένα τόσο σημαντικό θέμα όπως είναι η διατροφή του κατοικιδίου μας ζώου, πρέπει να το προσέξουμε όσο του αξίζει. Υπάρχουν πολλές απόψεις που κυκλοφορούν τόσο ανάμεσα σε σχετικούς όσο, και το κυριότερο, άνάμεσα σε ασχέτους. Στα χρόνια της σταδιοδρομίας μου σαν κτηνιάτρου με κλινική εμπειρία στα μικρά αλλά και στα μεγάλα ζώα έχουν ακούσει τα αυτιά μου και έχουν δει τα μάτια μου ουκ ολίγα. Πράγματι, δεν μπόρεσα ποτέ να καταλάβω γιατί οι άνθρωποι αρέσκονται να ακούνε και να υιοθετούν εύκολα τις φήμες.
Στον τομέα της Διατροφής των κατοικιδίων οι φήμες κυκλοφορούν ασύστολα και με μεγάλες ταχύτητες. Το ίδιο άλλωστε δεν γίνεται και με την διατροφή του ανθρώπου; Κανείς δεν σκέφτεται πως αν το θέμα της Διατροφής ήταν τόσο απλό όλοι θα είμασταν υγιείς και κομψοί και δεν θα το συζητούσαμε καθόλου;
Στο κείμενο αυτό θα πρέπει να ξεκαθαρίσουμε από την αρχή πως θα μιλήσουμε για την Διατροφή των πολυπληθέστερων κατοικιδίων ζώων σήμερα, του σκύλου και της γάτας. Υπάρχουν και άλλα είδη κατοικιδίων συντροφιά μας σήμερα. Υπάρχουν και κουνελάκια και ωδικά πτηνά και τρωκτικά όπως ποντικάκια υπάρχουν σαυρίτσες ιγκουάνα αλλά και ψάρια
ενυδρείων. Και αυτά έχουν την αγάπη μας και το ενδιαφέρον μας αλλά θα το αφήσουμε ενδεχομένως για άλλη φορά.
Όπως όλα τα όμορφα πράγματα έτσι και η Διατροφή των κατοικιδίων μας γεμίζουν απορίες οι οποίες αναζητούν τις σωστές και υπεύθυνες απαντήσεις. Επομένως, τα όσα θα εκτεθούν παρακάτω θα έχουν σαν γνώμονα τις συχνότερες ερωτήσεις-απορίες που υποβάλουν οι ιδιοκτήτες κατοικιδίων. Έτσι, θα αναπτυχθεί με την μορφή διαλόγου με την υποβολή μιας
ερώτησης και της υπεύθυνης απάντησης. Πάμε λοιπόν:
1. Ποια είναι η σημασία της Διατροφής στο κατοικίδιό μας
Η σωστή Διατροφή αποτελεί το θεμέλιο για την υγεία ενός οργανισμού. Με την σωστή Διατροφή ο οργανισμός εξασφαλίζει τα δομικά του συστατικά, τις λειτουργίες του και έχει αναπτυγμένο το αμυντικό του σύστημα. Δίνει καλή ανάπτυξη στα μικρά ζώα και προφυλάσει από νοσήματα στην πορεία της ζωής τους. Η μορφολογία και η όψη, συμπεριλαμβανομένης της ποιότητας του τριχώματος είναι καλές και το ζώο είναι όμορφο. Ένα καλά διατρεφόμενο ζώο έχει ευεξία, λιγότερα προβλήματα υγείας και μεγαλύτερη μακροζωία.
2. Ποιός είναι υπεύθυνος για την Διατροφή του κατοικιδίου μας;
Κατ’ αρχήν υπεύθυνος για την Διατροφή του κατοικιδίου είναι αυτός που το φροντίζει. Εφόσον είναι υπεύθυνος πρέπει να έχει υπεύθυνη στάση γι’αυτό. Ο αρμόδιος επιστήμονας στον οποίο πρέπει να απευθυνθεί είναι ο κτηνίατρος. Αυτός είναι ο αρμοδιότερος και αυτός που έχει τις απαραίτητες γνώσεις. Εδώ φυσικά πρέπει να επισημανθούν μερικά πράγματα. Η συμβουλή πρέπει να είναι αμερόληπτη και να βασίζεται σε βασικές αρχές της διατροφής.
Συμβουλές θα ακουστούν από πολλές πλευρές αλλά εδώ μιλάμε για την υπεύθυνη συμβουλή.
3. Το ζώο μας τρώει απ’ όλα, ό,τι και εμείς. Αυτή δεν είναι η καλύτερη διατροφή;
Κατηγορηματικά όχι. Κάθε είδος ζώου έχει δικές του μεταβολικές ανάγκες και επομένως διαφορετική τροφή. Πώς π.χ ένα μηρυκαστικό μπορεί να τρώει κρεατάλευρα; Έτσι ή κάπως έτσι εμφανίστηκε η νόσος των τρελλών αγελάδων. Τα μηρυκαστικά τρώνε χόρτα. Εμείς οι άνθρωποι είμαστε παμφάγοι και τρώμε και κρεατικά και λαχανικά και φρούτα. Τα σκυλιά και οι γάτες όμως είναι σαρκοφάγα και έχουν διαφορετικές διατροφικές ανάγκες. Επομένως, το να τρώμε ό,τι και εμείς τα βλάπτει. Μπορούν όμως να τρώνε μερικά από όσα τρώμε εμείς και που ταιριάζουν στον μεταβολισμό τους.
4. Ποιές είναι οι απαραίτητες γνώσεις οι οποίες απαιτούνται για τη σωστή διατροφή;
Βασική προϋπόθεση για την σωστή Διατροφή είναι οι απαραίτητες γνώσεις για την Φυσιολογία της Πέψης. Όταν λέμε Φυσιολογία της Πέψης ενοούμε το σύνολο των διαδικασιών που απαιτούνται στον οργανισμό για να μετασχηματισθεί η τροφή σε θρεπτικές ουσίες με την μορφή απλοποιημένων στοιχείων τα οποία θα μπορέσει ο οργανισμός να χρησιμοποιήσει για τα δομικά του συστατικά και την απαραίτητη γι’αυτόν ενέργεια. Η τροφή αποτελείται από πρωτείνες, άμυλο και λίπη. Τα θρεπτικά συστατικά αυτών αντίστοιχα είναι τα αμινονοξέα, τα σάκχαρα και τα λιπαρά οξέα.
6. Ποια πορεία ακολουθεί η τροφή στον οργανισμό του κατοικιδίου; Ποια η φυσιολογία της πέψης;
Η πορεία της τροφής είναι η παρακάτω:
1) το στόμα. Τα σκυλιά και οι γάτες είναι σαρκοφάγα και μάσηση και η κατάποση είναι βασικές λειτουργίες και γίνονται σχετικά γρήγορα.
2) το στομάχι. Στο στομάχι γίνεται σημαντικό μέρος της πέψης υπό την επίδραση του ισχυρού υδροχλωρικού οξέος το οποίο παράγεται εκεί καθώς και του ενζύμου πεψίνη. Το 70% του όγκου της τροφής περνά σχετικά σύντομα από 3 μέχρι 8 ώρες.
3) το λεπτό έντερο το 15% της τροφής έχει γρήγορη δίοδο σε 1 ώρα. Υπάρχει η δράση της αμυλάσης, της τρυψίνης της λιπάσης και της λακτάσης. Υπάρχει απώλεια της ικανότητας να αφομοιωθεί η λακτόζη μετά την απογαλάκτιση. Αυτός είναι ο λόγος που το γάλα δεν είναι απαραίτητο σαν διατροφή μετά τον απογαλακτισμό του μικρού ζώου.
4) παχύ έντερο το 15% του όγκου της τροφής έχει μακρά διέλευση που διαρκεί πάνω από 12 ώρες. Γίνεται μικροβιακή αποδόμηση. Τα αμινοξέα είναι δομικά συστατικά των οργανικών πρωτεϊνών, τα οργανικά οξέα χρησιμοποιούνται για τον μεταβολισμό των υδατανθράκων και η κυτταρίνη παίζει ρόλο έρματος που προσδίνει όγκο στο περιεχόμενο.
7. Τί γενικά χαρακτηρίζει την πέψη των κατοικιδίων μας;
Οι γάτες και τα σκυλιά είναι μονογαστρικά σαρκοφάγα. Η πέψη διαρκεί 18 με 24 ώρες γι΄αυτό και όταν είναι ενήλικα μπορεί να τρέφονται με ένα μόνο γεύμα την ημέρα. Πέπτουν πολύ καλά τις πρωτείνες και τα λίπη. Δεν πέπτουν καλά το άμυλο και γι’ αυτό πρέπει να τους δίνεται μαγειρευτό. Η υγεία των ζώων αυτών εξαρτάται από την ισορροπία της δίαιτάς τους.
8. Ποιές είναι οι απαιτήσεις των κατοικιδίων μας σε θρεπτικές ουσίες;
1) Το νερό Ουσιαστικό για την ζωή και η βάση του μεταβολισμού. Η ξηρή ουσία ορίζεται σαν το μεικτό βάρος – (μείον) το νερό. Τα κατοικίδιά μας απαιτούν καθαρό φρέσκο νερό ad libidum (δηλαδή κατά βούληση).
2) Οι πρωτείνες Είναι πολυμερείς σύνθετες αλυσίδες αμινοξέων. Είναι δομικά συστατικά των ιστών (των οστών, των μυών) και συμμετέχουν στην λειτουργικότητα των σπουδαίων για τον μεταβολισμό ενζύμων. Υπάρχουν 10 απαραίτητα αμινοξέα η φαινυλαλανίνη, η αργινίνη, η ισολευκίνη, η λευκίνη, η τρυπτοφάνη, η λυσίνη, η βαλίνη, η θρεονίνη, η μεθειονίνη και η ιστιδίνη. Για τις γάτες προστίθεται και η ταυρίνη.
3) Τα λίπη. Τα λίπη αποτελούνται από λιπαρά οξέα και γλυκερίνη και αποτελούν βασική πηγή ενέργειας, με πολύ μεγάλη πεπτικότητα. Μερικά λιπαρά οξέα είναι ουσιώδη όπως το λινολεϊκό οξύ (ωμέγα 6) και το λινολενικό οξύ (ωμέγα 3) καθώς και το αραχιδονικό οξύ για την γάτα. Τα βασικά λιπαρά οξέα διευκολύνουν τον μεταβολισμό, είναι συστατικά των
κυτταρικών μεμβρανών (δέρμα, τρίχωμα) και είναι ορμονοεξαρτώμενα.
4) Οι υδατάνθρακες. Οι υδατάνθρακες διακρίνονται σε απλούς (γλυκόζη) σε μεικτούς (σακχαρόζη) και σε σύνθετους (άμυλο, κυτταρίνη). Το άμυλο αφομοιώνεται δύσκολα γι’ αυτό και πρέπει να είναι μαγειρευτό. Η κυτταρίνη δεν αφομοιώνεται αλλά προσδίνει όγκο στις τροφές.
5) Μεταλλικά στοιχεία Διακρίνονται σε μακροστοιχεία όπως είναι το ασβέστιο, το μαγνήσιο, το κάλιο τα οποία συμμετέχουν στην κυκλοφορία του ύδατος μέσα και έξω από τα κύτταρα καθώς και στις σημαντικές για τον οργανισμό ενζυματικές αντιδράσεις. Τα ιχνοστοιχεία όπως είναι ο σίδηρος, ο ψευδάργυρος, ο χαλκός, το μαγγάνιο, το σελήνιο, το κοβάλτιο τα οποία συμμετέχουν στον σχηματισμό και πολλαπλασιασμό των κυττάρων.
6) Οι βιταμίνες, 6 βιταμίνες είναι σημαντικές:
Tις διακρίνουμε σε λιποδιαλυτές (Α, D, E, K) και υδατοδιαλυτές (Β και C) Bιταμίνη Α: χρήσιμη στην αναπαραγωγή, στην ανάπτυξη, την συντήρηση του δέρματος, στους βλενογόννους και τα δόντια. Συντίθεται φυσικά στο δέρμα χάρη στο ηλιακό φως. Σπάνια υπάρχει σε ανεπάρκεια και σε πλεόνασμα όταν η διατροφή έχει υπερβολικό συκώτι.
Βιταμίνη D: μεταβολισμός του ασβεστίου και αύξηση των οστών. Απουσιάζει από την σύνθεση του δέρματος. Σε ανεπάρκειά της προκύπτει ραχιτισμός και σε πλεόνασμα υπερασβεστιαιμία.
Βιταμίνη Ε: γονιμότητα, αμυντικό σύστημα, αντιοξειδωτική δράση. Αυξάνει η σημασία της αν η δίαιτα είναι πλούσια σε πολυακόρεστα λιπαρά οξέα.
Βιταμίνη Κ: πήξη του αίματος.
Βιταμίνη Β : αφομοίωση των υδατανθράκων, χρησιμοποίηση των λιπών, προστασία του δέρματος.
Βιταμίνη C: ενεργοποίηση της φυσικής άμυνας, ρύθμιση του τόνου.
9. Ποιες τελικά είναι οι συνολικές απαιτήσεις των κατοικιδίων;
1. Νερό: 40 με 60 ml/kg (1 κυβικό εκατοστό ανά κιλό) για μια γάτα και 60 με 80 ml/kg της τροφής. Οι ανάγκες είναι σημαντικότερες για τις μικρότερες φυλές, την μυϊκή εργασία και την γαλουχία.
2.Πρωτείνες: 31% για την γάτα και 26% για τον σκύλο. Σημαντικό ρόλο έχει η ποιότητα και η βιολογική αξία των πρωτεϊνών καθώς και η ισορροπία των αμινοξέων.
3. Λίπη: 8-10% Μεγαλύτερες απαιτήσεις για δραστήρια ζώα και μικρότερες αν είναι παχύσαρκα. Όπωσδήποτε τα απαραίτητα λιπαρά οξέα
4. Ενέργεια: 1350 kcal (χιλιοθερμίδες) για ένα σκυλί
10. Μαγειρευτή ή τυποποιημένη τροφή;
Ένα μεγάλο ερώτημα. Δεν μπορεί κανείς να αρνηθεί πως αν κάποιος θέλει να μαγειρεύει στο κατοικίδιό του να το κάνει. Αρκεί να τηρούνται όσα αναφέρθηκαν παραπάνω. Όχι «απ’ όλα» αλλά με βάση το μαγειρεμένο ή ψημένο κρέας, τα μαγειρευμένα ζυμαρικά και ένα μόνο 10% βρασμένα λαχανικά μπορεί να αποτελέσει την βάση για ένα ισορροπημένο σιτηρέσιο. Χωρίς σάλτσες χωρίς γλυκά και άλλα τερπνά της δικής μας διατροφής. Η βιομηχανοποιημένη τροφή από την άλλη είναι και αυτή μια σωστή διατροφή.
Δεν ισχύει πως οι κροκέτες είναι «μπισκοτάκια». Είναι πλήρης τροφή απλά αφυδατωμένη. Μια καλή κροκέτα και ένα μπωλ νερού καλύπτει πλήρως τις ανάγκες του κατοικιδίου μας. Υπάρχει και η κονσέρβα βέβαια πλήρης τροφή και αυτή με περισσότερη σχετική υγρασία. Επίσης μπορεί να γίνεται μεικτή διατροφή και με ψημένο κρεατάκι και με τυποποιημένη τροφή. Υπάρχουν ένα σωρό τυποποιημένες τροφές. Ποια απ’ όλες; Πάντως όχι αυτές που είναι άγνωστης προέλευσης και σύστασης. Οι επώνυμες μάρκες ανταποκρίνονται σε καλή ποιότητα κατά κανόνα. Και ένα τελευταίο οι κονσέρβες και οι κροκέτες δεν είναι δεύτερης ποιότητας τροφές εφόσον είναι σωστές. Μπορούν να θρέψουν το κατοικίδιό μας εφόρου ζωής. Η ποσότητα που πρέπει να δίνουμε πάντοτε γράφεται στις συσκευασίες και είναι ανάλογες με το βάρος και την ηλικία καθώς και την δραστηριότητα του ζώου μας. Ελεύθερη πρόσβαση ή συγκεκριμένα περιορισμένα γεύματα; Προσωπικά θα προτιμούσα το δεύτερο για να αποφύγουμε να κάνουμε το ζώο μας βουλιμικό. Για τους πολυάσχολους όμως το ένα καλό γεύμα συνοδευόμενο πάντοτε από νερό θα καλύπτει τις ανάγκες του ζώου τους.
Κτηνίατρος DVM, PhoSC, PhD
Tηλ. 210 75 63 094