Η όλη υπόθεση αρχίζει από κυτταρικό επίπεδο. Άμα θέλετε να παρακολουθήσετε αληθινή φαγωμάρα, πραγματική καταβρόχθιση της λείας, δεν χρειάζεται να πάτε σαφάρι στη ζούγκλα της Αφρικής, για να δείτε την ύαινα να σιτίζεται! Θαυμάσια μπορείτε να δείτε μέσα στην άνεση του Εργαστηρίου, υπό το μικροσκόπιο, μια διαδικασία φαγοκυττάρωσης μικροβίου από ένα πολυμορφοπύρηνο ουδετερόφιλο, δηλαδή ένα από τα δισεκατομμύρια λευκά αιμοσφαίρια, που περιέχονται στο αίμα μας.
Το θέαμα είναι εξίσου, ή και περισσότερο συναρπαστικό και αξιοθαύμαστο, και περιλαμβάνει όλα εκείνα τα στοιχεία της αγωνίας, της αγριότητας, της επιθετικότητας και του προβληματισμού για την τελική έκβαση της σιτιστικής αυτής περιπέτειας.
Επιπλέον μπορείτε, σ αυτή την περίπτωση, να παραστείτε μάρτυρες και ολόκληρης της μετέπειτα διαδικασίας της πέψης και της απορρόφησης των ουσιών που προέρχονται από τη διάλυση της τροφής, πράγμα που δεν μπορείτε βέβαια να παρακολουθήσετε στην περίπτωση του θηρίου της ζούγκλας, που έχει καταβροχθίσει τις τρυφερές σάρκες του άμοιρου ελαφιού!
Η υπόθεση της πρόσληψης από το περιβάλλον των στοιχείων που απαιτούνται για την ανανέωση, την επέκταση και την αντικατάσταση υλικών, που αποτελούν ένα ζωντανό οργανισμό, καθώς βέβαια και των ουσιών-φορέων της ενέργειας που απαιτείται για τις διεργασίες της ζωής, είναι πάρα πολύ παλιά και έχει τις ρίζες της σε «οργανισμούς» που υπήρξαν πολύ πριν από τη διαμόρφωση του πολύπλοκου αυτού μικρόκοσμου που ονομάζεται κύτταρο.
Με τον καιρό όμως, η διεργασία αυτή οργανώθηκε και συστηματοποιήθηκε σε αφάνταστο βαθμό και, μαζί με τη λειτουργία της αναπαραγωγής, αποτελούν πλέον τους δυο πρωταρχικούς πόλους του άξονα, γύρω από τον οποίο περιστρέφεται η ζωή και η διαβίωση όλων των ζώντων οργανισμών του πλανήτη μας και βέβαια πρώτου και καλύτερου, του ανθρώπου.
Αυτή η διαδικασία της πρόσληψης της τροφής ελέγχεται βέβαια, όσον αφορά το είδος της προσλαμβανόμενης ουσίας, το ποσό της, καθώς και ένα σωρό άλλες παραμέτρους, σε σχέση με την παρούσα, την προηγούμενη ή ακόμα και την προβλεπόμενη μελλοντική κατάσταση του οργανισμού, σύμφωνα με τα μάλλον αυστηρά χημικά, φυσικά και βιολογικά κριτήρια, με απίθανους μηχανισμούς, τόσο στο μονοκύτταρο όσο και στον πολυκύτταρο οργανισμό.
Και ακριβώς μέσα στο πλαίσιο αυτού του ελέγχου εντάσσονται, τουλάχιστο στον άνθρωπο, αλλά όπως φαίνεται και στην πλειονότητα των ζώων, τα αισθητήρια της γεύσης και της όσφρησης, μαζί με όλο τον συνακόλουθο νευρολογικό εγκεφαλικό μηχανισμό, που τελικά καταλήγει σε συναισθήματα όπως το ευχάριστο, δυσάρεστο, επιθυμητό, ανεπιθύμητο, εύγευστο, αηδιαστικό, ορεκτικό, ανούσιο, κλπ.
Και ακριβώς απ εδώ και πέρα είναι που αρχίζει η περιπετειώδης εμπλοκή. Γιατί σε όλη τη ζωολογική κλίμακα, με μοναδική εξαίρεση την αφεντιά μας, η πρόσληψη είτε η αποφυγή της τροφής πραγματοποιείται με βάση αυστηρά αντικειμενικά κριτήρια, καθορισμένα και δοκιμασμένα από τη Φύση, που αποδεικνύονται μάλλον αλάθητα και απόλυτα εξυπηρετικά για τον οργανισμό, τόσο για τις βραχυπρόθεσμες όσο και για τις μακροπρόθεσμές του ανάγκες.
Στην περίπτωση όμως του ανθρώπου, η επιλογή της τροφής, ο τρόπος της παρασκευής της, η διαδικασία της πρόσληψής της και όλα τα σχετικά, έχουν, από αρχαιοτάτων χρόνων, ξεφύγει από τον άμεσο, βιολογικά καθοριζόμενο έλεγχο των αισθήσεων και των ενστίκτων. Το όλο θέμα περιλαμβάνεται πλέον στη σφαίρα της «λογικής» και του «παραλόγου,» του «επιστημονικού είτε του παραεπιστημονικού σχεδιασμού,» του θρησκευτικού, του πολιτιστικού και του μυστηριακού προσανατολισμού του ατόμου και της κοινωνίας, αλλά με κυρίαρχο πάντα στοιχείο την επιδίωξη της καλοπέρασης, της πληρέστερης εκμετάλλευσης των αισθήσεων και του ευδαιμονισμού.
Δεν ξέρω κατά πόσον ο Μολιέρος πράγματι πίστευε αυτό που έγραφε πως: «πρέπει να τρώμε για να ζούμε και όχι να ζούμε για να τρώμε,» αλλά η άποψη πως «θα πρέπει να ζούμε για να τρώμε» δεν είναι και πέρα για πέρα απορριπτέα, όπως μας μάθανε να πιστεύουμε με τη «Χρηστομάθεια» στο νηπιαγωγείο και στο δημοτικό σχολείο!
Γιατί, για τον άνθρωπο, η πρόσληψη τροφής και ποτού αποτελεί μια εξακολουθητική και αστείρευτη πηγή ευχαρίστησης και ευδαιμονίας, που του εξασφαλίζει, μαζί με αυτά και τη συνέχιση της ζωής του για να μπορεί να απολαμβάνει το φαγοπότι του! Το οποίο βέβαια είναι δυνατόν κάποτε να αποτελέσει και το αίτιο της καταστροφής και του χαμού του.
Από την άλλη μεριά όμως, το «πρέπει να τρώμε για να ζούμε» περιλαμβάνει μια κάποια έννοια ασκητισμού και απάρνησης της ευχαρίστησης και της ηδονής που προσφέρονται από τη Φύση. Αποτελεί μια πρακτική, που θαυμάσια συνοψίζεται από τον Joe Lewis στο παρακάτω απόφθεγμά του: «Άρχισα να κάνω δίαιτα, απαρνήθηκα το ποτό και την καλοφαγία, και μέσα σε δεκατέσσερις μέρες έχασα δυο βδομάδες!».
Εξάλλου, και ο βασιλιάς των Εβραίων Σολομών, με όλη την παροιμιώδη σοφία του, φαίνεται να ήταν ένθερμος θιασώτης της διδασκαλίας των Επικουρείων, σύμφωνα με την οποία το ύψιστο αγαθό για τον άνθρωπο είναι η ευδαιμονία, που προέρχεται από τις υλικές απολαύσεις, και ιδιαίτερα από την καλοφαγία. Πράγματι, γράφει στον Εκκλησιαστή, βιβλίο της Παλαιάς Διαθήκης: «Διότι ο άνθρωπος δεν έχει καλύτερον υπό τον ήλιον ειμή να τρώγει και να πίνει και να ευφραίνεται. Και τούτο θέλει μείνει εις αυτόν από τον κόπον αυτού εν ταις ημέραις της ζωής αυτού, τας οποίας ο θεός έδωκεν εις αυτόν υπό τον ήλιον.» Επίσης μη ξεχνάμε και τον Ησαϊα, με το περίφημο : «Φάγωμεν, πίωμεν, διότι αύριον αποθανούμεν.»
Όλα αυτά τα θυμάμαι και τα γράφω, γιατί με τις γιορτές που πέρασαν, κι αυτές που μας έρχονται, μαζί με τις γιορταστικές εκδηλώσεις, τα συμπόσια, τα γεύματα και τις χοροεσπερίδες, που κορυφώνονται με την αποκριά, το κλίμα που επικρατεί είναι αυτό του «ζούμε για να τρώμε,» είναι η υλοποίηση του ευδαιμονισμού των Επικουρείων, αποτελεί την κορύφωση της λατρείας της θεάς της γεύσης και του ουρανίσκου!
Θα μου πείτε! Και η υγιεινή διατροφή; Και το διαιτολόγιο με τα ακόρεστα, την πενιχρή παρουσία του λίπους, την απουσία της ζάχαρης, τις λιγοστές θερμίδες, τα καλοδιαλεγμένα φρούτα, τις φυτικές πρωτεΐνες, τους σπόρους, τους ξηρούς καρπούς, τις βιταμίνες και τα ιχνοστοιχεία πού τα πετάμε;
Ε, λοιπόν!, δεν τα πετάμε!!
Όλα αυτά και μπορούν να είναι και είναι συμβατά με την απόλαυση της τροφής! Στο κάτω-κάτω υπάρχει και η φιλοσοφία του: «Ας φάμε και ας πιούμε γιατί από αύριο αρχίζουμε τη δίαιτα!»
Ομότιμος Καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών,
Ιατρική Σχολή