Κάποτε, το καλάθι της νοικοκυράς (που εγώ τουλάχιστο το θυμάμαι σαν καλάθι του νοικοκύρη, γιατί μάλλον συχνότερα το χειριζότανε ο πατέρας μου παρά η μάνα μου), ήταν πραγματικό καλάθι, άξιο του ονόματός του, καμωμένο από χτυπητό, πλεγμένο καλάμι, με ολόκληρη προεξέχουσα στεφάνη γύρω από το άνω χείλος της περιμέτρου του, και με χερούλι σε σχήμα επιβλητικής αψίδας.
Μέσα από αυτή την αψίδα, ιδιαίτερα όταν το καλάθι ήταν γεμάτο και βαρύ, περνούσε το αντιβράχιο του «μεταφορέα,» σε θέση ορθής γωνίας με το βραχίονα να διατηρείται κολλητός στον κορμό, έτσι ώστε το χερούλι να στηρίζεται πολύ κοντά στη γωνία του αγκώνα, και το καλάθι να ακουμπά στέρεα στο δεξιό πλάγιο του σώματος, μέχρι το άνω μέρος του δεξιού μηρού.
Αυτή η θέση στήριξης (και αντιστήριξης) είναι η πιο σωστή από στατική και φυσιολογική άποψη, γιατί διατηρεί το κέντρο βάρους του καλαθιού, όσο το δυνατό πλησιέστερα στο σώμα και, κατά συνέπεια, δεν εξασκούνται στη σπονδυλική στήλη υπέρμετρες πλάγιες δυνάμεις, που τείνουν να προκαλέσουν την παραμόρφωσή της και την εγκατάσταση σκολίωσης. Εξάλλου. Ο καλαθοκράτορας μπορεί να βαδίζει ίσιος και ευθυτενής και να διατηρεί, τουλάχιστο για τη δική του εγωκεντρική αντίληψη, την αξιοπρέπειά του, παρά το απεχθές διαμετακομιστικό έργο που εξαναγκάζεται να επιτελεί, και μάλιστα συνήθως σε καθημερινή βάση. Κάποτε, η χρήση αυτού του καλαθιού αποτελούσε ολόκληρη ιεροτελεστία και προϋπόθετε την ανάληψη αληθινής εκστρατείας και εξερευνητικής αποστολής στη μαγική εκείνη περιοχή της πόλης που έφερε το τρανταχτό όνομα της «Αγοράς,» με επίκεντρο το κτίριο της Δημοτικής Αγοράς.
Μάλιστα, στη περίπτωση του πατέρα μου, η εκστρατεία είχε σχεδόν πάντοτε διπλή αποστολή: το καλάθι, όταν πήγαινε προς την αγορά, είχε περιεχόμενο, τις περισσότερες φορές, πολύ μεγαλύτερο παρά κατά την επιστροφή του στο σπίτι. Πράγματι, το καλάθι παραγέμιζε με ένα σωρό φθαρτά είδη, σοδειά από τον κήπο που περιέβαλλε το σπίτι μας, από λαχανικά, κηπευτικά, μέχρι και φρούτα , ακόμα και με εμφιαλωμένο μέλι από τις 12 διώροφες ή και τριώροφες κυψέλες μας, και άδειαζε σταδιακά, σε διάφορες θέσεις και στάσεις κατά τη διαδρομή μέχρι την Αγορά.
Μετά άρχιζε η διαδικασία του ψωνίσματος. Αν επρόκειτο για Κυριακή πρωί, οι αγορές άρχιζαν με το απαραίτητο κρέας από το χασάπη της προτίμησής μας, με τη «δεξαμενή» του μέσα στη Δημοτική Αγορά. Συνήθως επρόκειτο για αρνάκι γάλακτος ή καμιά φορά και για μοσχάρι. Αυτό το κρέας, που αγοράζονταν απαραίτητα κάθε Κυριακή πρωί, θα ψηνόταν λίγο αργότερα σε ειδικό ταψί, στο μεγάλο φούρνο της κυρίας Κυριακούς, που βρισκόταν καμιά πενηνταριά μέτρα πίσω από τη Δημοτική Αγορά.
Ο φούρνος που πυρωνόταν επίτηδες για το Κυριακάτικο φαγητό των νοικοκυριών της γύρω περιοχής, με πατάτες, με άφθονο βούτυρο, γαρνιρισμένο με ντομάτα κομμένη στα τέσσερα, με το ανάλογο αλάτι και πιπέρι και λίγα φύλλα δάφνης. Στη συνέχεια, ο πατέρας θα επισκεπτόταν τον ένα από τους δυο μεγάλους φούρνους της μικρής μας πολιτείας για να αγοράσει το φρέσκο, αχνιστό Κυριακάτικο ψωμί, που θα συντρόφευε τα γεύματά μας για τις δυο επόμενες μέρες. Ακολουθούσε η τροφοδοσία του καλαθιού από τον μπακάλη μας με τυρί και χαλούμι, βούτυρο και μακαρόνια, τα κρασάτα λουκάνικα, μαρμελάδα, ένα-δυο κουτιά συμπυκνωμένο γάλα, ζάχαρη, καφέ, τσάι και μπαχαρικά, πράσινο και λευκό σαπούνι, ξερά φασόλια, φακές, ρεβίθια, ρύζι και άλλα, με αποκορύφωμα μια μπουκάλα χύμα βαρελίσιο κόκκινο κρασί.
Η ίδια περίπου εκστρατεία επαναλαμβανόταν την Πέμπτη το πρωί, με την ουσιώδη διαφορά ότι εδώ, αντί για κρέας, πρώτευε η αγορά φρέσκου ψαριού. Για τον πατέρα μου το ψάρι εθεωρείτο ουσιωδέστατο είδος διατροφής, που απαραίτητα έπρεπε να καταναλίσκεται κάθε Πέμπτη μεσημέρι, και ενδεχόμενα και το βράδυ της ίδιας μέρας. Αυτό το ψάρι έπρεπε να είναι μπαρμπούνι από τη θάλασσα της Κερύνειας, ή τουλάχιστο, λιθρίνι, και τίποτε άλλο, εκτός από άλλες φορές που συμβιβαζόταν και με λίγη ψιλή μαρίδα, όταν ήταν στην εποχή της.
Σήμερα, το καλάθι της νοικοκυράς αποτελείται από πέντε-δέκα πλαστικές σακούλες, μέσα στις οποίες έχουν τσουβαλιαστεί, φύρδην-μίγδην, όλα αυτά τα ετερόκλητα «ψώνια,» που μόλις πριν από λίγο είχαν στοιβαχτεί μέσα στο καροτσάκι του Super Market! Εκεί μέσα περιέχεται όλο το ενεργειακό και δομικό απόθεμα για όλα τα μέλη της οικογένειας, πιθανώς για τις ανάγκες μιας είτε και περισσότερων εβδομάδων, τα απορρυπαντικά για το πλυντήριο, για τα λευκά και τα έγχρωμα, τα πιάτα, το νεροχύτη, το μπάνιο, την τουαλέτα, το πάτωμα και την οροφή, τις πόρτες και τα παράθυρα, και προπαντός τα τζάμια, που πρέπει σώνει και καλά να είναι και να διατηρούνται αόρατα, καθώς και τα πάσης φύσεως χαρτικά για την τουαλέτα, την κουζίνα, το γραφείο, τη τσάντα και την τσέπη μας. Όλα αυτά τα κουβαλάει η νοικοκυρά, με τα χέρια είτε και στο πορτ-μπαγκάζ του αυτοκινήτου, κεφάτη ιδιαίτερα αν έρχεται από του Βερόπουλου!
Κατά τις δικές μας εκστρατείες στο Super Market έχω αποκτήσει τη συνήθεια να παρατηρώ και να κατασκοπεύω το περιεχόμενο των τρόλλεϋ των πελατών, και ιδιαίτερα των πελατισσών! Αυτό αποτελεί μια καλή και ενδιαφέρουσα απασχόληση, και προσφέρει την ευχαρίστηση και την απόλαυση που νοιώθουν όλοι, και κυρίως όλες, που ασχολούνται για ατέλειωτες ώρες με το κουτσομπολιό. Μόνο που σ αυτή την περίπτωση το κουτσομπολιό γίνεται κατ ιδίαν, χωρίς την παρουσία δεύτερου είτε και τρίτου προσώπου στην παρέα, γεγονότος που είναι απαραίτητο για την πραγματοποίηση και την απόδοση του κλασικού αυτού είδους της εποικοδομητικής ψυχαγωγίας. Παρά ταύτα, για μένα αποτελεί ψυχαγωγία και γευστική τροφή για πολλή σκέψη και γνώση, που έχουν μεγάλη και ουσιώδη σχέση με η φιλοσοφία και τις συνήθειες της διατροφής μας.
Τα τελευταία χρόνια έχει παρατηρηθεί, σε ολοένα και επιταχυνόμενο ρυθμό, η διακίνηση «ιδεών» και η κατακλυσμική διασπορά γνώσεων σχετικών με τη διατροφή και τις επιπτώσεις της στην υγεία, τη μακροζωία, τη νοσηρότητα και γενικότερα στο είδος και την ποιότητα της ζωής. Το τι ακριβώς έχει «κολλήσει» από όλη αυτή τη φιλολογία στο μυαλό του τελικού αποδέκτη, που τελικά εκπροσωπείται από αυτόν που βρίσκεται πίσω από το «καλάθι της νοικοκυράς.,» το διαπιστώνει κανείς με τη διερεύνηση του περιεχόμενου αυτού του καλαθιού, και με την παρακολούθηση της περαιτέρω «τύχης» του περιεχομένου του, κατά τη δαιδαλώδη, και πολλές φορές αλλοπρόσαλλη , διαδικασία του μαγειρέματος, του σερβιρίσματος και της καταβρόχθισής του! Για παράδειγμα, πολλά διαλογίζομαι όταν βλέπω την κυρία των
Εννοείται ότι μάταια προσπαθώ να ανακαλύψω μέσα σ αυτό το καροτσάκι κανένα πακέτο με φασόλια, φακές ή ρεβίθια. Βέβαια, υπάρχει καμιά φορά, και το ευχάριστο και ελπιδοφόρο θέαμα που παρατηρείται, κατά κύριο λόγο στη λαϊκή αγορά, όπου το καλάθι της νοικοκυράς περιέχει περίπου τη σωστή ποικιλία από φρούτα, κηπευτικά και λαχανικά, που θα μπορούσαν να αποτελέσουν τη βάση για μια σωστή και υγιεινή διατροφή, εφόσον βέβαια αυτά δεν ανακατεύονται με κρέμα σαντιγί, δεν πασαλείβονται με σιρόπια, και δεν πασπαλίζονται με ζάχαρη άχνη! Η φιλοσοφία που βρίσκεται πίσω από τα καλάθι της νοικοκυράς αποτελεί πρόβλημα πολύπλοκο και δυσεπίλυτο, που τελικά όμως καταλήγει κάθε μέρα στην οφθαλμοφανή «λύση,» με το συγκεκριμένο του περιεχόμενο.
Οι παράγοντες που διαμορφώνουν την τελική επιλογή αυτού του περιεχομένου είναι πολλαπλοί, και ανάγονται σε παραμέτρους οικονομικές, οικογενειακές, ψυχολογικές, αισθηματικές, αισθησιακές και άλλες, που όλες τους, εκτός πιθανώς από τις πρώτες, επηρεάζονται σε σημαντικό βαθμό από ορισμένα κωδικόνια του DNA των γονιδίων μας, και τελευταία, σε πολύ σημαντικό βαθμό, από τα διαφημιστικά μηνύματα που εκπέμπονται προς πάσα κατεύθυνση από όλα τα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας!.
Προβλέπω ότι, αυτά τα τελευταία, τελικά θα διαμορφώνουν, κατά μέγα μέρος, ολόκληρη την εικόνα της δημόσιας υγείας προς το χειρότερο, για τα προσεχή είκοσι είτε και περισσότερα χρόνια, ώσπου να βρεθεί ένας αποτελεσματικός τρόπος για τη χαλιναγώγηση της τραυματικής και βίαιης παρέμβασής τους στα κέντρα λήψης αποφάσεων του καθενός μας
Ομότιμος Καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών,
Ιατρική Σχολή