Ο πυρετός ως λέξη προέρχεται από την λέξη πυρ, που σημαίνει φωτιά αποτελεί ένα σύνηθες σύμπτωμα νόσου γνωστό από την αρχαιότητα. Στον πυρετό υπάρχει πάντοτε παθολογική αύξηση της θερμοκρασίας του σώματος.
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα ιατρικών επιστημονικών μελετών, σε υγιή άτομα ηλικίας 18 έως 40 ετών, η γενική μέση θερμοκρασία του στόματος είναι 36,8 +_ 0,4 βαθμοί Κελσίου, με χαμηλότερα επίπεδα στις έξι το πρωί και υψηλότερα το απόγευμα στις τέσσερις με έξι το απόγευμα. Σε γυναίκες με εμμηνορρυσία, η πρωινή θερμοκρασία είναι γενικά χαμηλότερη επί δύο εβδομάδες προ της ωορρηξίας. Στη συνέχεια αυξάνεται κατά 0.6 βαθμούς Κελσίου περίπου με την ωορρηξία και παραμένει σε αυτό το επίπεδο, έως ότου αρχίσει η εμμηνορρυσία. Όσο μεγαλώνει η ηλικία, μειώνεται η ικανότητα αύξησης της θερμοκρασίας του σώματος. Η κύηση και η δυσλειτουργία των ενδοκρινών αδένων, επηρεάζουν την θερμοκρασία του σώματος.
Ο πυρετός ορίζεται γενικά ως θερμοκρασία άνω του 37,2 κατά τις πρωινές ώρες και ως θερμοκρασία άνω του 37,7 κατά τις απογευματινές ώρες από το στόμα. Η φυσιολογική ημερήσια διακύμανση είναι 0.5-1 βαθμός Κελσίου. Οι θερμοκρασίες στη μασχάλη είναι κατά μισό βαθμό χαμηλότερες από τις προαναφερόμενες, στο στόμα. Η παθολογική αύξηση της θερμοκρασίας του σώματος που δεν υπερβαίνει όμως το 37,5, είναι γνωστή ως δεκατικός πυρετός. Οι προαναφερόμενες τιμές είναι γενικές και τροποποιούνται ανάλογα με την εξατομικευμένη περίπτωση του ανθρώπου που εξετάζεται ιατρικώς. Έτσι μόνιμη θερμοκρασία 37 βαθμών σε ένα άτομο που ιδιοσυγκρασιακά η θερμοκρασία του είναι κάτω από 36 βαθμούς είναι πολλές φορές παθολογική.
Η αύξηση της θερμοκρασία οφείλεται είτε σε αδυναμία του σώματος να αποβάλλει την πλεονάζουσα θερμότητα λόγω ανεπάρκειας των ομοιοστατικών του μηχανισμών, είτε σε άνοδο του υποθαλαμικού σημείου ρύθμισης βάσει του οποίου κινητοποιούνται οι ομοιοστατικοί μηχανισμοί λόγω ιατρικού νοσήματος. Η παθολογική άνοδος της θερμοκρασίας στην πρώτη περίπτωση, αποκαλείται ιατρικώς υπερθερμία και στην δεύτερη περίπτωση πυρετός, στο παρόν άρθρο όμως, επειδή απευθύνεται στο ευρύ κοινό, ο όρος πυρετός θα χρησιμοποιηθεί όπως είναι ευρύτερα γνωστός, δηλαδή για να περιγράψει την παθολογική αύξηση της θερμοκρασίας του σώματος, ανεξαρτήτως αιτιολογίας.
Ο πυρετός συνοδεύεται συχνά από «τρέμουλο» ή ρίγος, κακουχία, πονοκέφαλο, ναυτία. Σε μεγάλη άνοδο της θερμοκρασίας πάνω από 41 βαθμούς Κελσίου καθώς και σε ορισμένες άλλες περιπτώσεις, ο πυρετός μπορεί να προκαλέσει σοβαρές βλάβες, όπως μόνιμη εγκεφαλική βλάβη ή θάνατο.
Η παθολογική αδυναμία του σώματος να αποβάλλει την πλεονάζουσα θερμότητα, μπορεί να είναι αποτέλεσμα υψηλών περιβαλλοντικών θερμοκρασιών, κόπωσης λόγω ηλικίας, αφυδάτωσης, άσκησης σε θερμό περιβάλλον, λήψης φαρμάκων ή χρήσης ουσιών, όπως αμφεταμινών, κοκαΐνης, λυσεργικού οξέως, σαλικυλικών, λιθίου, αντιχολινεργικών, συμπαθητικομιμητικών, τρικυκλικών αντικαταθλιπτικών, αναστολέων ΜΑΟ, υπερθυρεοειδισμού, φαιοχρωμοκυτώματος, εγκεφαλικών βλαβών. Η υπερθερμία είναι συστατικό στοιχείο του κακοήθους νευροληπτικού συνδρόμου μίας επικίνδυνης και σπάνιας παρενέργειας ορισμένων ψυχοφαρμάκων, που χαρακτηρίζεται από σύγχυση, μυϊκή δυσκαμψία, πνευμονική συμφόρηση, ακούσιες κινήσεις, άνοδο μυϊκών ενζύμων και πυρετό.
Η άνοδος της θερμοκρασίας μπορεί να οφείλεται σε ανύψωση του θερμορυθμιστικού κέντρου του υποθαλάμου από παράγοντες φλεγμονής. Ο πυρετός κατά την επίθεση των μικροβίων είναι συστατικό στοιχείο ενός αμυντικού συστήματος, το οποίο αμύνεται με επάρκεια. Κατά την διάρκεια μιας λοίμωξης εκλύονται πυρετογόνα, με άμεσο αποτέλεσμα την εκκίνηση της διαδικασίας ρύθμισης της κεντρικής θερμοκρασίας σε υψηλότερα επίπεδα από τον υποθάλαμο. Στην παθογένεια του πυρετού στα λοιμώδη νοσήματα, σημαντικό ρόλο έχουν μικρές πρωτεΐνες, που ονομάζονται κυτοκίνες. Οι κυτοκίνες όπως είναι οι ιντερλευκίνες, η ιντερφερόνη α και ο παράγοντας νέκρωσης όγκων (TNF) ρυθμίζουν ανοσιακές και αιμοποιητικές διεργασίες και εκλύονται κατά την διάρκεια φλεγμονών. Τα ηλικιωμένα άτομα καθώς και τα άτομα που εξαιτίας συμπαρομαρτούντων νοσημάτων, εμφανίζουν πτώση του ανοσοποιητικού συστήματος, ενδέχεται να μην εμφανίσουν πυρετό ακόμη και κατά την διάρκεια σοβαρών λοιμώξεων και πρέπει να ευρίσκονται σε στενή παρακολούθηση κατά την διάρκεια των λοιμωδών νοσημάτων. Επιπροσθέτως, ορισμένα φάρμακα, όπως τα κορτικοστεροειδή και τα ανοσοκατασταλτικά, όταν λαμβάνονται συστηματικώς αλληλεπιδρούν με το ανοσολογικό σύστημα του ανθρώπινου οργανισμού, με τέτοιο τρόπο, ώστε να προκαλείται ελάττωση της ικανότητας του οργανισμού να αμύνεται και να ανεβάζει πυρετό, ακόμη και επί σοβαρών λοιμώξεων.
Εκτός από τις λοιμώξεις, που είναι το πιο κοινό αίτιο πυρετού, υπάρχει μια ποικιλία καταστάσεων, που ενδέχεται να εμφανίσουν πυρετό. Ο κατάλογος είναι μακρύς και περιλαμβάνει εγκεφαλικά νοσήματα, καρκινώματα, την πνευμονική εμβολή, καρδιαγγειακά νοσήματα, λοιμώδεις και μη λοιμώδεις ηπατίτιδες, τον μεσογειακό πυρετό, την σαρκοείδωση, την χρήση ορισμένων φαρμάκων και ουσιών, τα αυτοάνοσα νοσήματα, παθήσεις ενδοκρινών αδένων.
Tί πρέπει να γνωρίζετε για τον πυρετό επιπροσθέτως:
1. Περιπτώσεις πυρετού που επιβάλλουν άμεσα ιατρική αξιολόγηση, είναι ο υψηλός πυρετός, ο πυρετός που εκδηλώνεται σε υψηλές περιβαλλοντικές θερμοκρασίες, ο πυρετός που δεν ανταποκρίνεται σε αντιπυρετικά, ο πυρετός που συνοδεύεται από δυσχέρεια αναπνοής, κεφαλαλγία, έμετο, ή εξάνθημα, ο πυρετός που ενώ είναι σε βελτίωση επιδεινώνεται, ο παρατεινόμενος πυρετός πάνω από τετραήμερο, ο πυρετός που συνοδεύεται από επίμονο ρίγος. Ειδικές περιπτώσεις εμπύρετων συνδρόμων ενδέχεται να οδηγήσουν στον θάνατο, εάν δεν αντιμετωπιστούν ή δεν διερευνηθούν άμεσα. Στις περιπτώσεις αυτές επιβάλλεται νοσηλεία.
2. Τα χλιαρά μπάνια, τα ψυχρά επιθέματα, τα αντιπυρετικά ελέγχουν τον πυρετό. Οι έγκυες, οι θηλάζουσες, τα παιδιά και οι έφηβοι δεν πρέπει να λαμβάνουν ως αντιπυρετικό την ασπιρίνη για τον έλεγχο του πυρετού, για να αποφευχθεί ένα σπάνιο και επικίνδυνο σύνδρομο, το σύνδρομο REYE. Κατά την διάρκεια του πυρετού συνιστάται αποφυγή υπερκόπωσης, αποφυγή ενεργητικού και παθητικού καπνίσματος, ελαφρά διατροφή και άφθονα υγρά μακράν των γευμάτων, αποφυγή φαρμάκων που καταστέλλουν τον βήχα.
3.Κατά την ιατρική εξέταση, πρέπει να μην αποκρύπτετε και να αναφέρετε οπωσδήποτε τυχόν φάρμακα που λαμβάνετε, τις σεξουαλικές σας συνήθειες, τις εμφυτευμένες συσκευές ή επιθέματα που τυχόν υπάρχουν στο σώμα σας, άλλα άτομα με πυρετό που ευρίσκονται στο στενό σας περιβάλλον, έκθεση σε τοξικές ουσίες, έκθεση σε ζώα, τις ταξιδιωτικές σας συνήθειες, την χρήση απαγορευμένων ουσιών ή αλκοόλ, προηγηθείσες μεταγγίσεις ή αλλεργίες, δήγματα ζώων ή εντόμων, ασυνήθιστες απασχολήσεις ή διατροφικές συνήθειες όπως για παράδειγμα κατανάλωση άπλυτων τροφίμων, τα ζώα που υπάρχουν στο σπίτι ή στο στενό σας περιβάλλον, την χρήση βοτάνων. Τα στοιχεία αυτά μπορεί να σας φαίνονται άσχετα με τον πυρετό σας, είναι όμως στοιχεία που ο μαχόμενος ιατρός θα συνυπολογίσει κατά τον σχεδιασμό της θεραπείας ή κατά την διερεύνηση.
Ιατρός Ειδική Παθολόγος