Η παιδική παχυσαρκία αποτελεί σοβαρό πρόβληµα υγείας µε συνεχώς αυξανόµενη συχνότητα διεθνώς. Όσον αφορά στη χώρα μας, βρισκόμαστε στην πρώτη θέση σε ποσοστά παιδικής παχυσαρκίας ανάμεσα στα Ευρωπαϊκά κράτη. Επιδημιολογικά δεδομένα δείχνουν ότι περίπου το 20% των παιδιών της Ευρώπης είναι υπέρβαρα ή παχύσαρκα. Στο ίδιο ποσοστό κατέληξε και ελληνική μελέτη που έλαβε χώρα στη βόρεια Ελλάδα, αλλά και τρίτη ελληνική μελέτη σε παιδιά της Μεσσηνίας.

 

Τα παχύσαρκα παιδιά κινδυνεύουν από σοβαρές ασθένειες όπως διαβήτη τύπου 2, υψηλή πίεση και υψηλή χοληστερόλη. Σε έρευνα του Πανεπιστημίου της Κρήτης βρέθηκε ότι ένα στα δύο Ελληνόπουλα ηλικίας 4 έως 7 ετών έχει υψηλή χοληστερόλη. Επίσης ανησυχητικά ήταν τα ευρήματα μια άλλης ελληνικής μελέτης, η οποία βρήκε αυξημένο επιλολασμό αρτηριακής υπέρτασης σε ελληνόπουλα από τη βόρεια Ελλάδα.

 

Τα παιδιά γίνονται παχύσαρκα για διάφορους λόγους. Το διαιτολόγιο ενός παιδιού και η σωματική του δραστηριότητα είναι δύο σημαντικοί παράγοντες που καθορίζουν το βάρος. Ο σύγχρονος τρόπος ζωής περιλαμβάνει από τη μια πλευρά αυξημένη κατανάλωση θερμίδων και από την άλλη πλευρά μειωμένη φυσική δραστηριότητα. Αυτός ο κακός συνδυασμός οδηγεί τα παιδιά στην παχυσαρκία, λόγω του θετικού ενεργειακού ισοζυγίου που δημιουργείται. Στην ελληνική μελέτη genesis από το Χαροκόπειο πανεπιστήμιο βρέθηκε πως τα υπέρβαρα παιδιά προσλάμβαναν μεγαλύτερη ποσότητα ενέργειας, πρωτεΐνης και λίπους, σε σχέση με τα παιδιά φυσιολογικού σωματικού βάρους.

 

Τα βασικότερα αίτια της παχυσαρκίας είναι:

·         Η κακής ποιότητας διατροφή (τρόφιμα πλούσια σε λίπος και ζάχαρη τα οποία προσφέρονται μεταξύ γευμάτων, κατανάλωση «έτοιμου» φαγητού – fast food).

·         Οι κακές διατροφικές συνήθειες που ξεκινούν από τους γονείς, οι οποίοι λειτουργούν ως πρότυπα για τα παιδιά (φαγητό μπροστά στην τηλεόραση)

·         Περιβαλλοντικοί παράγοντες (κακής ποιότητας τρόφιμα στα σχολικά κυλικεία, που όμως αποτελούν την εύκολη λύση για το παιδί)

·         Χαμηλό κοινωνικοοικονομικό επίπεδο

·         Περιορισμένη φυσική δραστηριότητα

·         Κληρονομικότητα

 

Ο ρόλος του διαιτολόγου

Η εμφάνιση της παχυσαρκίας στην παιδική ηλικία μπορεί να επηρεάσει σημαντικά τη μετέπειτα ζωή του παιδιού, γιατί τότε διαμορφώνονται οι διαιτητικές του συνήθειες. Η θεραπεία του παχύσαρκου παιδιού θα πρέπει να στοχεύει στην αλλαγή αυτών των λανθασμένων διαιτητικών συνηθειών, αλλά και να είναι συμβατή με την ανάπτυξή του, δηλαδή να του παρέχει τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά. Για τον διαιτολόγο, επιτυχής θεραπεία στα παιδιά θεωρείται η επιβράδυνση του ρυθμού αύξησης ή η διατήρηση του βάρους, ώστε το παιδί καθώς αναπτύσσεται να αποκτήσει το ιδανικό βάρος για το ύψος του. Επίσης είναι πολύ σημαντικό να δίνονται στα παιδιά κίνητρα για την αύξηση της φυσικής δραστηριότητας. Με τον τρόπο αυτό μειώνεται σταδιακά το θετικό ισοζύγιο ενέργειας και το παιδί αποκτά ένα κανονικό βάρος.

 

Ο ρόλος των γονέων:

Η αλήθεια είναι ότι οι γονείς καθορίζουν τα πράγματα σε σχέση με τη διατροφή των παιδιών. Ο ρόλος τους δεν είναι μόνο σημαντικός, αλλά έχει αποφασιστική σημασία για την εξέλιξη της ζωής του παιδιού. Ιδιαίτερα αυτοί με παιδιά παχύσαρκα θα πρέπει να απευθύνονται σε ομάδα ειδικών – παιδιάτρου, διαιτολόγου και ψυχολόγου. Τα ίδια τα παιδιά δεν είναι σε θέση να ξέρουν «ποιο είναι το σωστό». Οι γονείς θα τα καθοδηγήσουν, μιας και αποτελούν πρότυπα για αυτά. Τα λάθη συνήθως ξεκινούν από τη μικρή ηλικία και τα συνηθέστερα είναι τα εξής:

·         Η μαμά μόλις ακούσει κλάμα νομίζει ότι το παιδί πεινάει. Όταν αυτό γίνεται συστηματικά το παιδί τείνει να πιστέψει ότι όταν δεν αισθάνεται καλά, το φαγητό είναι αυτό που θα του λύσει το πρόβλημα.

·         Υπάρχουν φορές που το παιδί αρνείται να φάει το κυρίως γεύμα. Στις περιπτώσεις αυτές οι γονείς φοβούνται και πέφτουν στην παγίδα να του φτιάξουν κάτι πιο γευστικό, λιγότερο υγιεινό και με περισσότερες θερμίδες προκειμένου να μη μείνει νηστικό. Αυτό βέβαια καταγράφεται από το παιδί και στη συνέχεια ακολουθείται ως τακτική.

·         Οι γονείς συχνά ασκούν πίεση στα παιδιά στα παιδιά να τελειώνουν το φαγητό που υπάρχει στο πιάτο τους – και συνήθως μιλάμε για μεγάλη ποσότητα – από φόβο μήπως δεν αναπτυχθούν σωστά. Δημιουργείται λοιπόν μια αποστροφή στο παιδί για το τρόφιμο που πιέζεται να καταναλώσει και έτσι δύσκολα το επιθυμεί από μόνο του.

·         Άλλο ένα μεγάλο λάθος γίνεται από τους γονείς που χρησιμοποιούν το φαγητό ως μέσο τιμωρίας ή επιβράβευσης. Τα παιδιά δεν πρέπει να συνδέσουν το φαγητό με την αγάπη, την ασφάλεια ή την επιβράβευση. Αντίστοιχα, δεν πρέπει να ικανοποιούμε κάθε τους επιθυμία για λιχουδιές.

 

Σημαντικές οδηγίες:

·         Να μαγειρεύουμε στο σπίτι και να αφήνουμε τα παιδιά να συμμετέχουν στη διαδικασία του μαγειρέματος

·         Οι μερίδες που σερβίρουμε να ανταποκρίνονται στις πραγματικές ανάγκες του παιδιού και όχι σε αυτές που εμείς φανταζόμαστε

·         Το παιδί θα πρέπει να τρώει όταν πραγματικά πεινάει. Δεν χάθηκε ο κόσμος, αν αφήσει το πιάτο του μισογεμάτο. Το αδειάζει αργότερα που θα πεινάσει. Μέχρι τότε η λύση δεν πρέπει να είναι το εύκολο σνακ

·         Να προτρέπουμε τα παιδιά να επιλέγουν τρόφιμα χαμηλά σε λίπος και ζάχαρη και να εξοικειωθούν με τις υγιεινές τροφές

·         Να τα μάθουμε να τρώνε αργά και με παύσεις. Είναι επίσης σημαντικό να υπάρχει οικογενειακή, ευχάριστη ατμόσφαιρα στο τραπέζι

·         Να τους δίνουμε ανάμεσα στα γεύματα τροφές χαμηλές σε θερμίδες, όπως γιαούρτι, φρούτα και λαχανικά

·         Να περιορίζουμε τις εξόδους των παιδιών σε fast–food, χωρίς να τις απαγορεύουμε τελείως, γιατί είναι βέβαιο ότι θα υπάρξει αντίδραση

·         Να εκπαιδεύσουμε το παιδί ώστε να μη συνηθίσει να συνδυάζει κάποιο χόμπι ή δραστηριότητα με το φαγητό. Η διασκέδαση δεν πάει «πακέτο» με κάποιο γεύμα

·         Να περιορίσουμε τις ώρες που το παιδί παρακολουθεί τηλεόραση ή παίζει παιχνίδια στον υπολογιστή. Να ενθαρρύνουμε τη φυσική του δραστηριότητα, που δε βοηθάει μόνο στον έλεγχο του βάρους του, αλλά και στην καλή ψυχική του κατάσταση. Και φυσικά, όταν μιλάμε για άσκηση, δεν αναφερόμαστε στη γυμναστική των ενηλίκων. Ένα παιδί (και ειδικά ένα παχύσαρκο παιδί) πρέπει να αθλείται και να περνάει συγχρόνως ευχάριστα, να διασκεδάζει

·         Έχει παρατηρηθεί ότι πολλές φορές το παιδί προσπαθεί να καλύψει τις συναισθηματικές του ανάγκες με το φαγητό. Αν έχετε διαπιστώσει κάτι τέτοιο, είναι απαραίτητο να ζητήσετε τη βοήθεια ενός ψυχολόγου

·         Καλό είναι, επίσης, να αποφεύγονται οι αυτοσχέδιες δίαιτες και να ζητηθεί η συμβουλή ενός διαιτολόγου που θα ασχοληθεί επιστημονικά με τη διατροφή του παιδιού. Σε καμία περίπτωση δε μιλάμε για δίαιτα αφού ο ειδικός ξεκινά τη θεραπεία με πρωταρχικό στόχο την επιβράδυνση του ρυθμού αύξησης του βάρους του παιδιού. Η διαδικασία της μελέτης και της σταθεροποίησης της διατροφής του παιδιού προηγείται του αδυνατίσματος.

 

Χρυσάνθη Βλαχάκη, MSc, Yπ. Διδάκτωρ

Κλινική Διαιτολόγος-Διατροφολόγος

Χαροκοπείου Πανεπιστημίου