Υπάρχουν πολλά διαφορετικά είδη αντισύλληψης για τις γυναίκες, αλλά και για τα ζευγάρια γενικότερα. Καθένα από αυτά ταιριάζει λιγότερο ή περισσότερο για κάθε περίπτωση. Άλλες φορές η γυναίκα ή το ζευγάρι έχουν την δυνατότητα να διαλέξουν ανάμεσα σε διαφορετικές μεθόδους και άλλες, λόγω των περιστάσεων ή προβλημάτων υγείας, είναι υποχρεωτικός ένας συγκεκριμένος τρόπος αντισύλληψης.
Αν μια γυναίκα δεν χρησιμοποιεί κανένα μέσο αντισύλληψης για έναν ολόκληρο χρόνο έχει 80-90% πιθανότητες να συλλάβει και να μείνει έγκυος. Αυτό έρχεται σε αντίθεση με την γενική πεποίθηση ότι ένα ζευγάρι που δεν χρησιμοποιεί κανένα μέτρο προφύλαξης θα πρέπει να συλλάβει αμέσως.
Ταυτόχρονα όμως θα πρέπει να γίνει κατανοητό ότι αν μια εγκυμοσύνη δεν είναι επιθυμητή τότε κάποιο είδος αντισύλληψης θα πρέπει να χρησιμοποιείται.
Επίσης πρέπει να τονιστεί ότι καμία μέθοδος αντισύλληψης δεν έχει 100% εγγυημένο αποτέλεσμα καθώς η επιτυχία εξαρτάται από πολλούς παράγοντες όπως για παράδειγμα το πόσο πιστά ακολουθούνται οι οδηγίες του γυναικολόγου, την ηλικία της γυναίκας, τη συχνότητα της σεξουαλικής πράξης και φυσικά το είδος της αντισύλληψης.
Ο οδηγός αυτός αντισύλληψης είναι ενημερωτικός. Η κάθε αντισύλληψη έχει κανόνες λήψης ή χρήσης, ενδείξεις, αντενδείξεις και φυσικά διαφορετικά ποσοστά επιτυχίας. Δεν θα πρέπει μια γυναίκα να αποφασίσει τι αντισύλληψη θα χρησιμοποιήσει με βάση το συγκεκριμένο άρθρο, αλλά να το κάνει αυτό σε συνεργασία με το γυναικολόγο της, ο οποίος και θα της υποδείξει τις κατάλληλες επιλογές.
Οι μέθοδοι αντισύλληψης μπορούν να χωριστούν σε διαφορετικές κατηγορίες. Για παράδειγμα ορμονικές, χειρουργικές και σε αυτές που μια γυναίκα ή ένας άνδρας πρέπει πάντα να θυμάται να παίρνει ή σε αυτές που έχουν μακρά δράση και χρειάζονται ανανέωση κάθε λίγες εβδομάδες ή και ποτέ.
Οι μη μόνιμες μέθοδοι αντισύλληψης
- το Αντισυλληπτικό Χάπι
Το αντισυλληπτικό χάπι είναι από τις πιο διαδεδομένες μεθόδους. Μπορεί να περιέχει οιστρογόνα και προγεστερόνη ή μόνο προγεστερόνη. Και στις δύο περιπτώσεις αν οι οδηγίες χρήσης ακολουθούνται πιστά η αντισυλληπτική τους ικανότητα φθάνει το 99%. Και τα δύο χάπια πρέπει να λαμβάνονται καθημερινά.
Το συνδυασμένο χάπι (οιστρογόνα & προγεστερόνη) έχει εξελιχθεί πολύ τα τελευταία χρόνια και έχουν μειωθεί κατά πολύ οι παρενέργειες του (κατακράτηση υγρών, αύξηση βάρους). Επιπλέον μπορεί να επιδράσει θετικά στην ρύθμιση του κύκλου της γυναίκας και την ποσότητα του αίματος της περιόδου, τους πιθανούς πόνους στο στήθος πριν την περίοδο, και την λιπαρότητα του δέρματος.
Στα μειονεκτήματά του συγκαταλέγεται το γεγονός ότι σε σπάνιες περιπτώσεις μπορεί να προκαλέσει θρόμβωση και ότι δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί από γυναίκες καπνίστριες άνω των 35 ετών. Επίσης η δράση του μπορεί να μειωθεί με την ταυτόχρονη χρήση άλλων φαρμάκων.
Για τους παραπάνω λόγους θα πρέπει πάντα να λαμβάνεται με ιατρική συνταγή και να γίνεται αιματολογικός και κλινικός έλεγχος πριν τη χορήγησή του.
Το χάπι που περιέχει μόνο προγεστερόνη έχει λιγότερες παρενέργειες, αλλά και λιγότερες θετικές επιδράσεις στον κύκλο της γυναίκας. Δεν είναι κατάλληλο για τη ρύθμιση του κύκλου και για τις ασθενείς με μεγάλο σωματικό βάρος., μπορεί όμως να χρησιμοποιηθεί κατά το θηλασμό και από καπνίστριες άνω των 35 ετών.
- το Προφυλακτικό
Το αντρικό προφυλακτικό αν χρησιμοποιηθεί σωστά είναι κατά 98% αποτελεσματικό. Είναι πολύ εύκολο στη χρήση του, φθηνό, χωρίς παρενέργειες, προστατεύει από τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα (χλαμύδια, AIDS, βλεννόρροια κλπ) και δεν χρειάζεται ιατρική παρακολούθηση.
Μειονέκτημά του είναι ότι είναι «ενοχλητική» η τοποθέτησή του και πρέπει να τηρούνται οι κανόνες της. Δηλαδή να τοποθετείται πριν ο άνδρας έρθει σε επαφή με τα γεννητικά όργανα της γυναίκας και να αφαιρείται αμέσως μετά την εκσπερμάτωση. Ταυτόχρονά υπάρχει ο κίνδυνος να σπάσει ή να τρυπήσει, ειδικά αν είναι από λάτεξ και χρησιμοποιείται μαζί με λιπαντικά υγρά.
Το γυναικείο προφυλακτικό δεν είναι αρκετά διαδεδομένο στη χώρα μας. Είναι πιο ακριβό από το αντρικό αλλά δίνει στη γυναίκα την πρωτοβουλία των κινήσεων όσον αφορά την αντισύλληψη. Οι κανόνες χρήσης του είναι ουσιαστικά οι ίδιοι με του αντρικού με τη διαφορά ότι πρέπει να δίνεται προσοχή ώστε το πέος να μην εισχωρήσει μεταξύ του κόλπου και του προφυλακτικού. Προστατεύει και αυτό από τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα και μπορεί να χρησιμοποιηθεί με λιπαντικά υγρά.
- το Διάφραγμα
Αποτελείται από ένα λεπτό κυκλικό τοίχωμα από σιλικόνη ή ελαστικό και είναι 92-96% αποτελεσματικό όταν χρησιμοποιείται με σπερματοκτόνο αφρό ή κρέμα.
Πρέπει να τοποθετείται πριν τη σεξουαλική πράξη και έχει το πλεονέκτημα ότι δεν τη διακόπτει και μπορεί να παραμείνει για αρκετές ώρες σε περίπτωση που αυτή επαναληφθεί αργότερα. Προστατεύει από μερικά σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα και από τον καρκίνο του τραχήλου.
Υπάρχουν διαφορετικά μεγέθη για κάθε γυναίκα και ο γυναικολόγος σας θα πρέπει να σας εξετάσει και να διαλέξει το κατάλληλο για εσάς και φυσικά να σας ενημερώσει για τους κανόνες χρήσης του που είναι λίγο πιο πολύπλοκοι από του προφυλακτικού. Η εφαρμογή του πρέπει να ελέγχεται κάθε χρόνο και σε περίπτωση που το βάρος της γυναίκας μεταβληθεί περισσότερο από 5% ίσως χρειαστεί να αλλάξει μέγεθος.
- Φυσική μέθοδος
Η μέθοδος αυτή χρησιμοποιείται κυρίως από ζευγάρια που προσπαθούν να συλλάβουν έτσι ώστε να γνωρίζουν πότε πρέπει να κάνουν έρωτα.
Βασίζεται στην αλλαγή της θερμοκρασίας του σώματος της γυναίκας κατά τη διάρκεια της ωορρηξίας και μπορεί κατά περιπτώσεις να είναι μέχρι και 91-98% αποτελεσματική με την προϋπόθεση ότι κατά τη διάρκεια των γόνιμων ημερών το ζευγάρι είτε απέχει, είτε χρησιμοποιεί μια επιπλέον μέθοδο αντισύλληψης (π.χ. προφυλακτικό).
Στα μειονεκτήματα της μεθόδου αυτής συγκαταλέγεται το γεγονός ότι η γυναίκα πρέπει να παρακολουθεί τη θερμοκρασία του σώματός της καθημερινά και επίσης το σχετικά μεγάλο ποσοστό αποτυχίας σε περίπτωση λάθος μέτρησης. Επιπλέον δεν συνιστάται η χρήση της από γυναίκες που δεν έχουν σταθερό κύκλο ή γυμνάζονται, καθώς τα ποσοστά εγκυμοσύνης μπορεί να ανέβουν λόγω μη αξιόπιστης μέτρησης της θερμοκρασίας.
Γίνεται εμφανές πως η μέθοδος αυτή απευθύνεται κυρίως σε ζευγάρια με μονογαμική σχέση, μεγάλη αμοιβαία εμπιστοσύνη και υψηλό αίσθημα ευθύνης από την πλευρά της γυναίκας, αλλά και του άνδρα. Αυτό γιατί δεν παρέχει καμία προστασία έναντι των σεξουαλικά μεταδιδόμενων νοσημάτων και επειδή δεν είναι μοντέρνα ενέχει ουσιαστικά το μεγαλύτερο ποσοστό αποτυχίας από όλες τις μεθόδους αντισύλληψης ακόμη και στην περίπτωση που οι κανόνες ακολουθούνται κατά γράμμα.
Μπορεί επίσης να γίνει χρήση των ειδικών δεικτών ωορρηξίας που με ένα απλό τεστ ούρων δείχνουν αν η γυναίκα είναι γόνιμη ή όχι τη συγκεκριμένη ημέρα. Έχει ποσοστό επιτυχίας 94% και είναι αρκετά ακριβή.
Οι μόνιμες μέθοδοι αντισύλληψης.
- Το Σπιράλ
Η ενδομήτρια συσκευή αντισύλληψης είναι μια πολύ αξιόπιστη μέθοδος (99% επιτυχής). Δεν επιτρέπει στο σπέρμα να γονιμοποιήσει το ωάριο ή και αν αυτό συμβεί δεν επιτρέπει την εμφύτευση του ωαρίου στο ενδομήτριο.
Το απλό σπιράλ αποτελείται από πλαστικό και χαλκό. Τοποθετείται πάντα από το γυναικολόγο και μπορεί να μείνει στη μήτρα μέχρι και 8 χρόνια ανάλογα με το είδος του. Αν η γυναίκα είναι άνω των 40 ετών μπορεί να παραμείνει μέχρι και την εμμηνόπαυση.
Δεν προστατεύει από σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα και η περίοδος μπορεί να γίνει αρκετά πιο βαριά με την τοποθέτησή του γι’ αυτό και δεν συνιστάται σε γυναίκες με προβλήματα στον κύκλο τους. Επίσης η τοποθέτησή του μπορεί να είναι λίγο δύσκολη σε γυναίκες που δεν έχουν τεκνοποιήσει.
Το σπιράλ με προγεστερόνη είναι σχετικά καινούριο στη χώρα μας και είναι το ίδιο αποτελεσματικό με του χαλκού. Παρέχει σχετικά καλύτερη προστασία από τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα και έχει ευεργετική δράση στα προβλήματα της περιόδου. Μετά από ένα αρχικό διάστημα 3-6 μηνών όπου η περίοδος είναι σχετικά ανώμαλη, το αίμα μειώνεται ή και εξαφανίζεται εντελώς μέχρι το σπιράλ να αφαιρεθεί μετά από 5 περίπου χρόνια. Η μέθοδος αυτή είναι εξαιρετική για γυναίκες με πολύ βαριά περίοδο που είναι πολύ δύσκολο να ρυθμιστεί.
Μειονεκτήματά του είναι η υψηλή τιμή και πιθανά προβλήματα με παροδική ακμή.
- Αντισυλληπτική Ένεση Προγεστερόνης
Είναι 99% αποτελεσματική αλλά ελάχιστα διαδεδομένη στη χώρα μας. Διαρκεί 2-3 μήνες ανάλογα με το σκεύασμα και αποτρέπει τη δημιουργία ωαρίου και την είσοδο του σπέρματος στη μήτρα. Στο χρονικό αυτό διάστημα η γυναίκα δεν χρειάζεται να λαμβάνει κανένα άλλο είδος αντισύλληψης.
Φαίνεται ότι προστατεύει μερικώς από τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα και από τον καρκίνο της μήτρας. Έχει όμως και αρκετά μειονεκτήματα: Σε περίπτωση που η γυναίκα θελήσει να σταματήσει τη δράση της δεν μπορεί παρά να περιμένει να περάσουν οι δύο μήνες. Οι περίοδοι μπορούν να γίνουν ανώμαλες, πιο βαριές ή και να σταματήσουν εντελώς. Επίσης μπορεί να παρουσιαστούν προβλήματα ακμής, διαταραχή της διάθεσης, πονοκέφαλος κ.ά.. Τέλος η γονιμότητα της γυναίκας μπορεί να χρειαστεί αρκετούς μήνες για να επανέλθει μετά τη διακοπή της ένεσης.
- Υποδόρια Εμφύτευμα Προγεστερόνης
Κι αυτό δεν είναι διαδεδομένο στη χώρα μας παρότι έχει 99% αποτελεσματικότητα. Πρόκειται για ένα εμφύτευμα σαν σπίρτο που τοποθετείται από το γιατρό με τοπική αναισθησία κάτω από το δέρμα στην εσωτερική επιφάνεια του βραχίονα. Η διάρκεια ποικίλλει ανάλογα με το είδος και φθάνει τα 3 χρόνια. Δρα με τον ίδιο τρόπο με την ένεση προγεστερόνης και κατά συνέπεια έχει και τις ίδιες παρενέργειες στην περίοδο και το σώμα.
Το καλό είναι ότι μπορεί να αφαιρεθεί αν και καμία φορά αυτό είναι σχετικά δύσκολο.
- Ανδρική Στειροποίηση
Είναι χειρουργική μέθοδος με ποσοστό αποτυχίας μόνο 1/2,000 επεμβάσεις. Είναι φυσικά μόνιμη μέθοδος και συνίσταται στην απολίνωση (τομή) του σπερματικού πόρου στον άντρα. Γίνεται συνήθως με τοπική αναισθησία με ελάχιστες παρενέργειες (τοπικό άλγος ή και παροδικό οίδημα). Κατά την εκσπερμάτωση υπάρχει υγρό αλλά δεν περιέχει σπερματοζωάρια.
Πρόκειται για μια εξαιρετικά αποτελεσματική μέθοδο με τη διαφορά ότι ο ασθενής πρέπει να είναι απόλυτα σίγουρος για την επιλογή του καθώς αν αλλάξει γνώμη στο μέλλον θα πρέπει να υποστεί επέμβαση αναστόμωσης του σπερματικού πόρου.
- Γυναικεία Λαπαροσκοπική Στειροποίηση
Πρόκειται για την απολίνωση των σαλπίγγων της γυναίκας που έτσι δεν επιτρέπει στα ωάρια να συναντήσουν το σπέρμα. Είναι μια σύντομη επέμβαση που γίνεται λαπαροσκοπικά και η ασθενής πηγαίνει σπίτι της μετά από λίγες ώρες. Οι σάλπιγγες απολινώνονται με ειδικά κλιπς ή δακτυλίους και η επέμβαση έχει ποσοστό αποτυχίας μόνο 3/1,000.
Είναι μια εξαιρετική μέθοδος αντισύλληψης για τις γυναίκες που έχουν ολοκληρώσει την οικογένειά τους και δεν θα θελήσουν να κάνουν παιδιά στο μέλλον, καθώς δεν θα ξανασκεφθούν την αντισύλληψη μέχρι την εμμηνόπαυση. Είναι βέβαια απαραίτητο η ασθενής να είναι απόλυτα σίγουρη για την επιλογή της γιατί σε περίπτωση που αλλάξει γνώμη πρέπει να γίνει επέμβαση αναστόμωσης των σαλπίγγων.
Επείγουσα Αντισύλληψη / Αντισύλληψη της επόμενης ημέρας
Σε περίπτωση που ένα ζευγάρι κάνει έρωτα χωρίς προφύλαξη ή ξεχαστεί ένα χάπι ή σπάσει ένα προφυλακτικό θα πρέπει να συμβουλευτεί γυναικολόγο. Αυτός θα κρίνει ανάλογα με την περίπτωση και με τις ώρες ή ημέρες που έχουν περάσει από τη σεξουαλική επαφή αν μπορεί να γίνει χρήση επείγουσας αντισύλληψης.
Αυτή βασικά συνίσταται στην λήψη συγκεκριμένου σκευάσματος για την πρόληψη της εμφύτευσης του εμβρύου ή στην τοποθέτηση ενδομήτριου σπειράματος (σπιράλ). Σε κάθε περίπτωση, ακόμη κι αν πρόκειται για τη λήψη του «χαπιού της επόμενης ημέρας» θα πρέπει το λιγότερο να λαμβάνεται το ιατρικό ιστορικό της γυναίκας για να προβλεφθούν τυχόν αντενδείξεις λήψης του.
Μύθοι σχετικά με την σύλληψη
Υπάρχουν κάποιοι μύθοι σχετικά με το πότε μένει ή όχι μια γυναίκα έγκυος.
Καλό λοιπόν είναι να ξεκαθαρίσουμε ότι μια γυναίκα μπορεί να μείνει έγκυος ακόμη και αν:
- κάνει έρωτα για πρώτη φορά στη ζωή της
- δεν έχει οργασμό
- ο σεξουαλικός σύντροφός της «τραβιέται» έξω από τον κόλπο πριν έχει εκείνη οργασμό
- έχει περίοδο ή αίμα
- θηλάζει, αλλά όχι πλήρως
- κάνει κολπική πλύση με νερό (ή άλλα υγρά) μετά τη σεξουαλική πράξη -αυτό μάλιστα μπορεί να προκαλέσει και βλάβες
- τη διαβεβαιώσει ο σύντροφός της ότι η στάση με την οποία κάνει έρωτα «είναι ειδική για να μη μείνει έγκυος»
Τι να κάνει μια γυναίκα αν μείνει έγκυος
Μια γυναίκα ή κοπέλα που μένει έγκυος ή έχει την υποψία ότι είναι έγκυος θα πρέπει πάντα και άμεσα να συμβουλεύεται το γυναικολόγο της. Μαζί του θα μπορέσει να συζητήσει όλα τα θέματα γύρω από την εγκυμοσύνη και κυρίως να διερευνήσει τα επόμενα βήματά της σε περίπτωση που η απρόβλεπτη αυτή εγκυμοσύνη είναι και ανεπιθύμητη. Είναι κρίμα στη σύγχρονη εποχή οι γυναίκες να καταφεύγουν στη συμβουλή της φίλης ή της γνωστής τους και να μην λαμβάνουν μια γνώμη με το βάρος του ειδικού για τα θέματα αυτά.
Μια γυναίκα δεν γνωρίζει πάντα όλα τα ζητήματα γύρω από τη γονιμότητά της. Είναι πολλές οι φορές που μια ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη αποδεικνύεται πολύτιμη επειδή για παράδειγμα συντρέχουν άλλοι παράγοντες -π.χ. υπογονιμότητα- οι οποίοι καθιστούν μια μελλοντική «επιθυμητή» σύλληψη αρκετά δύσκολη. Σε αυτήν την περίπτωση ο γυναικολόγος οφείλει να ενημερώσει την ασθενή και να της αναδείξει την αξία της παρούσας εγκυμοσύνης.
Εάν η γυναίκα θελήσει να προχωρήσει με την εγκυμοσύνη αυτή τότε και πάλι θα λάβει τις απαραίτητες συμβουλές για τη σωστή παρακολούθηση και την πιθανή φαρμακευτική αγωγή – π.χ. φολικό οξύ κλπ.
Αν βέβαια, όπως συμβαίνει και πιο συχνά, η τυχαία αυτή εγκυμοσύνη είναι ανεπιθύμητη τότε πάλι ο γυναικολόγος είναι σε θέση να δώσει τις κατάλληλες οδηγίες και συμβουλές σχετικά με τον τερματισμό της. Ας μην ξεχνάμε ότι μια από τις μεγαλύτερες κατακτήσεις του οικογενειακού προγραμματισμού είναι η πραγματοποίηση της διακοπής της κύησης σε υγιεινές συνθήκες, από εξειδικευμένους γιατρούς, σε νόμιμες κλινικές και ασφαλώς με νόμιμες διαδικασίες.
Γενικά όσο πιο νωρίς μια γυναίκα απευθυνθεί στο γυναικολόγο της τόσο το καλύτερο για την υγεία της.
Μέχρι πότε πρέπει να χρησιμοποιεί μια γυναίκα αντισύλληψη
Όσο κι αν φαίνεται υπερβολικό είναι απαραίτητη η χρήση κάποιας αντισυλληπτικής μεθόδου μέχρι την οριστική εμμηνόπαυση της γυναίκας. Αυτό γίνεται γιατί μια γυναίκα η οποία για παράδειγμα είναι 47 ετών μπορεί έστω και σε αραιά διαστήματα να παράγει ένα ωάριο που να είναι καλής ποιότητας και να γονιμοποιηθεί οδηγώντας σε εγκυμοσύνη. Μπορεί βέβαια οι πιθανότητες να συμβεί αυτό να είναι αρκετά μειωμένες (κάτω από 5%), αλλά δεν παύουν να υπάρχουν. Έτσι λοιπόν πρέπει να χρησιμοποιείται κάποιο είδος αντισύλληψης για ένα χρόνο μετά την τελευταία περίοδο αν η γυναίκα είναι άνω των 50 ετών και για δύο χρόνια αν είναι κάτω των 50.
Οπωσδήποτε υπάρχουν εξαιρέσεις στον κανόνα αυτό. Για παράδειγμα στα ζευγάρια που έχουν κάποιο πρόβλημα υπογονιμότητας και ο ένας από τους δύο συντρόφους δεν μπορεί να τεκνοποιήσει.
Τι συμβαίνει με το θηλασμό;
Ο θηλασμός μπορεί να αποτελέσει μια αποτελεσματική μέθοδο αντισύλληψης αν η μητέρα θηλάζει πλήρως το παιδί μέχρι αυτό να γίνει 6 μηνών.
Για να επιτευχθεί αυτό θα πρέπει η μητέρα να:
- θηλάζει σε τακτά χρονικά διαστήματα ακόμη και τη νύχτα
- να μην έχει περίοδο
- να μην χάνει το παιδί γεύματα με τη χρήση έτοιμου γάλακτος
Σε περίπτωση που κάποιο από τα παραπάνω δεν ισχύει θα πρέπει η γυναίκα να συμβουλευτεί το γυναικολόγο της για να της προτείνει μια μέθοδο αντισύλληψης.
Μαιευτήρας – Χειρουργός Γυναικολόγος
Ειδικός στην Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή, την Υπερηχογραφία και τη Λαπαροσκοπική Χειρουργική